________________
प्राकृतप्रकाशेनकारान्त, सकारान्त, प्रावृष और शरद् शब्द का पुंलिङ्ग में प्रयोग हो । (चर्मन्) नपुंसकलिङ्ग प्राप्त था, पुंलिङ्ग हो गया। ४२ से ओकार । ५ से रेफलोप । ६ से द्विस्व । चम्मो । एवम् (वर्मन् ) वम्मी। नकारान्त नपुंसकलिङ्ग में तो है और पुंलिङ्ग में भी होता है। तो नपुंसकलिङ्ग में ६० से अन्त्य हल नकार का लोप। १२ से अनुस्वार । चम्मं । वम्म। (प्रेमन्) पूर्ववत् साधुत्व । पेम्मो, पेम्म। (तमस्) सान्त होने से पुंलिङ्ग । तमो। (महस्) महो। (प्रावृष्) ५ से रेफलोप। २ से वलोप । ११ से ऋकार को उकार । 'दिक प्रावृ०' (४+१२) सेष को सस्वर सकार । प्रकृत से पुंलिङ्ग । पाउसो । (शरद)२६ से सकार । 'शरदोऽत्' से द् को अकार । सरओ ॥१८॥ ___ नोट-नं० (३) उपरि लोपः कगडतदपषसाम् । (६) शेषादेशयो िवमनादौ । (९) ऋतोऽत् । (२) कगचजतदपयवां प्रायो लोपः। (२६) शषोः सः। (२५) नो णः सर्वत्र । (४) अधो मनयाम् । (४२) अत ओरसोः। (६०) अन्त्यस्य हलः। (६२) नपुंसके सोबिन्दुः । (११) उदृत्वादिषु ।।
न शिरोनभसी ॥ १९ ॥ शिरस, नमस् इत्येतौ न पुंसि प्रयोक्तव्यौ। सिरं (४-६ सलोपः, . ५-३०बि०)। णहं ॥ १९ ॥
न शिरोनभसी-एतौ पुंसि न स्तः । सिरं । णहं ॥ १९॥ शिरस, नभस् को पुंलिङ्ग न हो। सान्तस्वात् पूर्वसूत्र से प्राप्त पुंस्त्व का निषेधक यह सूत्र है। (शिरः)२६ से श को स। ६० से अन्त्यलोप । ६२ से अनुस्वार । सिरं । (नभः) २५ से णकार । २३ से भकार को हकार । अन्य कार्य पूर्ववत् । णहं ॥ १९ ॥
- पृष्ठाक्षिप्रश्नाः स्त्रियां वा ॥ २०॥ एते स्त्रियां वा प्रयोक्तव्याः । पुट्ठी, पुढे (१-२९ ऋ = उ, ३-१० ट-, ३-५० द्वि०, ३-५१ = ट, स्त्रीत्वे ई, पक्षे-पूर्ववत्कार्येषु कृतेषु ५-३० बिं०)। (एवम् )-अच्छी, अच्छं ( ३-३० सू० स्प०)। अच्छो पुंस्त्वे तु (५-१ ओ)। पण्हा, पण्हो (३-३ रलोपः, ३-३३ = ण्ह, स्त्रीत्वे आत्वं, पुंस्त्वे ५-१ ओ)। पृष्ठम्। अक्षि । प्रश्नः ॥२०॥
पृष्ठाक्षिप्रश्नाः स्त्रियां वा-एते स्त्रियां वा स्युः । पट्ठी, पढें । अच्छी, अञ्छि। पण्हा, पण्हो । ‘एवं लिङ्गविपर्यासी ज्ञेयः शब्दान्तरेष्वपि' । गुणाई। बिन्दूई । लोषणा । रस्सीओ ॥ २० ॥
पृष्ठ, अधि, प्रश्न ये स्त्रीलिङ्ग में विकल्प से हों। (पृष्ठम्) ९ से ऋको अकार ।३ से पकार का लोप । ६ से द्वित्व । ७ से टकार । ५४ से ईकार । पट्ठी । कोई-कोई आचार्य ऋष्यादि में पाठ मान कर इकार मानते हैं-'पीठ' लोकभाषा। पंजाब में उकार-'पुढे तरफ दिहा'। पक्ष में-पटं। (अधि) ६८ से क्ष को छ । द्वित्व, चकार, ईकार पूर्ववत् । अच्छी, अछि। (प्रभः) 'हस्रष्ण' (३+३३) स को ण्ह आदेश । ५४ से स्त्रीलिङ्ग में आकार । पण्हा । पक्ष में-पण्हो। इसी प्रकार प्राकृतभाषा में लिाव्यत्यय अन्यत्र भी जानना। (गुणाः) 'इं जश्शसोर्दीर्घश्व' (५+२६) से जस् को इंकार ।