Page Text
________________
चतुर्थः परिच्छेदः ।
६१
स्वार। तुहि । 'अचि वा' २ । अधू के परे अन्त्य मकार को अनुस्वार विकल्प से हो । ( पटम् अपहरति ) १९ से ट को ड । १८ से प को वकार । २ से तकारलोप | पडमवहरद्द । पक्ष में पढं अवहरह । एवम् (रसम् उपनयति ) २५ से न कोण । रसमुवणेइ, रसं उवणेइ । जिस पक्ष में मकार को अनुस्वार नहीं हुआ, किंतु मकार रहा, वहाँ ६० 'अन्त्यस्य हलः' से लोप प्राप्त था, नहीं होगा । किम इणमो । फलम् एरिसं । अहम् एसो । सचम् इणं - इत्यादि ॥ १३ ॥
नबोलि ॥ १४ ॥
नकारञकारयोईलि परतो बिन्दुर्मवति मकारश्च । नस्य असो, अम्सो ( ५-१ ओ, शे० स्प० ) । कंसो, कम्सो । अस्य-वंचणीअं, वम्चणीअं ( २-४२ न् = ण्, २-२ यूलोपः, ५-३० बिं० शे० स्प० ) । विंझो, विम्झो' ( ३- २८ ध्य् = झू, नूकारस्य बिन्दौ मकारे च ३-५६ सूत्रेण द्वित्वादिबाधः ) ॥ १४ ॥
नङो 'लि-नकारकारयोर्हलि बिन्दुः स्यात् । संझा। वझा। पंती । संकरो ॥ नकार और डकार को हल के परे अनुस्वार हो । ( सन्ध्या ) ३३ से ध्य को झ आदेश । संझा । (वन्ध्या ) बंझा । (पङ्क्तिः ) २ से ककारलोप । ५२ से इकारदीर्घ । पंती । (शङ्करः ) २६ से श को स । ४२ से ओकार । संकरो ॥ १४ ॥
वक्रादिषु ।। १५ ।।
,
वकादिषु शब्देषु बिन्दुरागमो भवति । वंकं ( ३-३ लोपः ५-३० बिं० ) । तंसं ( ३-३ रकारयोर्लोपः, ३-२ यूलोपः, शे० स्प० ) । हंसो ( ३-३ रेफलोपः ब्लोपश्च ५-१ ओ ) । अंसू ( ३-३ र्लोपः, २-४३ शू = स्, ५ - १८ उदीर्घः ) । मंसू ( ३-६ श्लोपः, २-४३ श्= सू ३-३ रलोपः, ५- १८ उदीर्घः ) । गुंठी ( १ - २९ ऋ = उ, ३-१० ष्ट् = ठू, ५-१८ दीर्घः ) । मंथं ( १-२२ उ = अ, ३-१२ स्तू = थ्, ५-३० बिं० ) । मसिणो (१-२ सू० स्प० ) । दंसणं ( ३-३ रूलोपः, २-४३ शू = स् २-४२ न्= ण्, ५-३० बिं० ) । फंसो ( ३-३६ सू० स्प० ) । वण्णो ( ३-३ लोपः, ३-५० द्वि०, ५- १ ओ ) । पर्डिसुदं ( ३-३ लोपः; २-८ त्= ड्, २-४३ शू = स्, ३-३ रुलोपः, १२ - ३ त् = दू, ५-३० बिं०, २- ४२ श्= स्, ५- १ ओ ) । अंसो ( स्पष्टम् ) । अहिर्मुको " (२-२७ भू = हू, ३-१ लोपः, ५-१ ओ ) । वक्र त्र्यत्र-ह्रस्व-अश्रुश्मश्रु - पुष्टि - मुस्त मनस्विनी - दर्शन - स्पर्श-वर्ण-प्रतिश्रुत-अश्व-अभिमुक्तइत्यादयः ॥ १५ ॥
१. अंसः, कसः, वञ्चनीयं, विन्ध्यः । २. संजीवन्यनुसारी पाठः । ३. मुकुटा देंराकृतिगणत्वात् । ४. शक्तमुक्तरष्टरुग्ण मृदुत्वे को वा ८ । २ । २ मुक्को - मुक्तोऽको दट्ठो लुको लुग्गो भाकं भावणं इति हे० । अत्र अहिर्मुको इत्यत्र 'न बिन्दुः परे' इत्यनेन द्वित्वनिषेधो शेयः ।
| SR No. | 091018 |
| Book Title | Prakruta Prakasa |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jagganath Shastri |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | |
| Total Pages | 336 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 14 MB |