Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
प्राणांत
[ ३६६ ]
- नाथ, सं. पुं. (सं.) प्राणपतिः प्राणेश्वरः, प्राथमिक, वि. (सं.) आद्य,
पतिः, भर्तृ २. दयितः वल्लभः ।
-प्रतिष्ठा, सं. स्त्री. ( सं . ) देवप्रतिमायां प्राणस्थापनविधिः ।
- प्रिय, वि. ( सं . ) प्रियतम, अत्यंत प्रिय । सं. पुं., भर्तृपति: ।
-हर, वि. (सं.) प्राणहारिन् मारक, घातक । - उड़ जाना, मु., अत्यंतं त्रस् ( दि. प से. ) भी ( जु. प. अ.), भयविह्वल (वि.) भू । - गले तक आना, मु., आसन्नमृत्यु (वि.) भू, कंठगतप्राण (वि.) जन् (दि. आ. से. ) । - त्यागना, देना या निकालना, मु., प्राणान् त्यज् (भ्वा. प. अ. ) दे. 'मरना' ।
— लेना, मु., हन् ( अ. प. अ.), मृ-व्यापद् (प्रे.) स ( रु. प. से. चु. ) । प्राणांत, सं. पुं. ( सं . ) निधनं, मरणन् । प्राणांतक वि. (सं.) प्राण, -हर- हारिन्,
घातक, मारक ।
प्राणात्यय, सं. पुं. (सं.) मृत्युः, निधनम् २. प्राणान्त-देहान्त समयः कालः ३. प्राण, भयं संशयः संकटम् ।
प्राणाधार, सं. पुं. ( सं . ) पतिः, भर्तृ । वि., जीवनाश्रय, अतिप्रिय ।
प्राणायाम, सं. पुं. ( सं. ) योगांगभेद:, श्वासप्रश्वासगतिनिरोधः ।
प्राणाहुति, सं. स्त्री. (सं.) जीवनोत्सर्गः, आत्मवलिः, भोजनारम्भे पंचप्राणेभ्यो भक्षणम् । प्राणी, वि. (सं.णिन् ) सप्राण, प्राणध रिन्, संजीव, जीवत् ( शवंत ) । सं. पुं. जीवः, जंतुः २. मनुष्यः ३. व्यक्ति (स्त्री.) । प्राणेश्वर, सं. पुं. (सं.) दे. 'प्राण' के नीचे
'प्राणनाथ' ।
प्रारंभिक
आदिम,
प्रारंभिक २. पूर्व, प्रावेशिक, प्रास्ताविक ३. मौल, मौलिक ।
प्रादुर्भाव, सं. पुं. ( सं . ) आविर्भाव:, प्राकट्यं, प्राकाश्यं, व्यक्तता २. उत्पत्ति: (स्त्री.), जन्मन् (न.) ।
प्रादुर्भूत वि. (सं.) आविर्भूर्त, प्रकटित, प्रकटीभूत, व्यक्त २. जात, उत्पन्न ।
प्राधान्य, सं. पुं. ( सं. न. ) दे. 'प्रधानता' | प्राप्त, वि. ( सं .) लब्ध, अधिगत, आसादित, प्रतिपन्न, वित्त, विन्न ।
-करना, क्रि. स., प्र., आप ( स्वा. प. अ.), अधिगम्, लभ् (भ्वा. आ. अ.) आसद् (प्रे.), विद् ( तु. उ. वे. ) ।
— होना, क्रि. अ. आपू-लभ - अभिगम् (कर्म . ) । प्राप्ति, सं. स्त्री. (सं.) लाभः प्रतिपत्ति: उपलब्धि: (स्त्री.) अधिगमः, प्रापणं २ गतिः (स्त्री.) ३. अर्जनं ४. आय:, अर्थागमः । प्राप्य, वि. ( सं . ) लभ्य, अधिगंतव्य, प्राप्तव्य २. समासादनीय, गम्य । प्रामाणिक, वि. ( सं . ) सप्रमाण, प्रमाणसिद्ध, २. विश्वसनीय, विश्वास्य ३. सत्य, तथ्य ४. शास्त्रसिद्ध ५. हैतुक, युक्तियुक्त । प्रामाण्य, सं. पुं. ( सं. न. ) प्रमाणता-त्वं २. प्रतिष्ठा ।
प्रायः, क्रि. वि. ( सं . ) प्रायशः बहुशः, धा, प्रायेण, मुहुर्मुहुः, भूयोभूयः, अनेकशः, अभीक्ष्णं २. कल्प, भूयिष्ठ, प्राय, ( उ. दे. 'प्राय' की टि.), उप- ( उ. उपविंशाः छात्राः ) । प्राय, सं. पुं. (सं.) प्रस्थानं, प्रयाणं २. मरणं ३. मरणार्थमनशनं, दे. 'धरना' । -- द्वीप, सं. पुं., द्वीपकल्पः-पम् ।
(टि. जब 'प्राय' समासांत में हो तब १. तुल्य, सदृश ( उ. अमृतप्राय वचन = अमृत, तुल्यंसदृशं वचनं .) २. भूयिष्ठ, कल्प ( उ. मृतप्रायो मनुष्यः, मृत, कल्पः- भूयिष्ठ: मानवः ) । प्रायश्चित्त, सं. पुं. (सं. न. ) पाप, निष्कृति:विशुद्धि: ( दोनों स्त्री.), अघ, नाशनं चालनं
प्राणीहार, सं. पुं. (सं.) आहार:, भोजनं, खाद्यम्, भक्ष्यम् । प्रातः, अव्य. प्रातःकाल, सं. पुं. प्रातः स्मरणीय, वि. (सं.) पुण्य, श्लोक -शीलचरित, महात्मन्, पुण्यात्मन् ।
} (सं.) दै. ‘प्रभात’ ।
प्रात, क्रि.वि. ( सं . प्रातर् अन्य. ) प्रातःकाले, मार्जनं, पापनाशक कृत्यम् । प्रभातसमये ।
- नाथ, सं. पुं. ( सं . ) सूर्य, भानुः । - भोजन, सं. पुं., दे. 'कलेवा' ।
प्रारंभ, सं. पुं. ( सं . ) उपक्रमः २. आदि: । प्रारंभिक, वि. (सं.) औपक्रमिक, आरंभिक २. आय, आदिम ३. प्राथमिक, प्रादेशिकं ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 091001 |
| Book Title | Adarsha Hindi Sanskrit kosha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsarup |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 831 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 15 MB |