Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
उपाध्यायी
[ ७८ ]
उमंग
उपाध्यायी, सं. स्त्री. ( सं . ) अध्यापिका । उवकना, क्रि. अ. (अनु.) दे. 'के करना'।
उबकाई, सं. स्त्री. दे. 'के' ।
उबटन, सं. पुं. ( सं . उद्वर्तनम् ) अभ्यंगः, अभ्यंजनं, उत्सादनं, अनु-वि, -लेपः, समालभः । उबरना, क्रि. अ. ( सं . उद्वारणम् > ) मुच्मोक्ष-उधृ ( कर्म. ) २. अव परि उत्, शिष् ( कर्म. ) ।
२. उपाध्यायपत्ती ।
उपानत्, - नह, सं. पुं. (सं. उपानह स्त्री. ) पादत्राणम् २. पादुका ।
|
"
उपाय, सं. पुं. (सं.) साधनं, उपकरणं, करणं, सामग्री, युक्तिः (स्त्री.) २. शत्रुविजययुक्तिः ( = साम, दान, भेद, दंड ) |
उपायन, सं. पुं. (सं. न. ) उपदा, उपहारः । उपार्जन, सं. पुं. (सं. न.) वनादिकस्याहरणम्, अर्जनम्, लाभः ।
-करना, क्रि. स., उप-, अर्ज ( चु.), उपादा ( जु. आ. अ. ) ।
उपार्जित, वि. (सं.) संगृहीत, अर्जित । उपावर्तन, सं. पुं. ( सं. न. ) प्रत्यावर्तनंव्रजनं-गमनम् २. उपा - गमनं-यानम्
३. भ्रमणम् ।
उपालंभ, सं.पुं. (सं.) आ-अधि-क्षेपः, भर्त्सनंना गर्दा, परिवादः २. दु:खनिवेदनम् । उपासक, वि.पुं. (सं. ) पूजक, सेवक, आरावक, अक ।
उपासना, सं. स्त्री. ( सं . ) समीपे उपवेशनम् २. आराधना, अर्चा ।
-करना, क्रि. स., उपास् ( अ. आ. से. ), पूज् ( चु. ) उपस्था ( स्वा. आ. अ. ) । उपास्य, वि. (सं.) उपासनीय, आराध्य, पूज्य, भजनीय |
उपेंद्र, सं. पुं. (सं.) विष्णुः, वामनः, कृष्णः। उपेक्षणीय, वि. ( सं . ) उपेक्ष्य, त्याज्य ३. गर्ह्य, घृणा ।
उपेक्षा, सं. स्त्री. (सं.) औदासीन्यं, निःस्पृहता, निःसंगता, विरक्तिः (स्त्री.) २. घृणा, गर्हा । उपेक्षित, वि. ( सं . ) अवगणित, अवधीरित, व्यक्त, तिरस्कृत | उपोद्घात, सं. पुं. ( सं . ) भूमिका, प्रस्तावना | उफ, अव्य. (अ.) हा, अहह, हंत, कष्टम् । - ओह, अव्य., अहो, ही । उफनना, क्रि. अ. ( सं . उत् + फेन > ) उत्फाणू (भ्वा.प.से.), क्वथ्-तप्-पच् (कर्म.) २. फेनायते-मंडायते ( ना. धा. ) ३. उत्सिच् ( कर्म.), अंतःक्षुभू ( दि. प. से. ) । उफान, सं. पुं. (सं. उत् + फेन > ) उत्सेकः, फेनोद्गमः, उद्रेकः ।
उबलना, क्रि. अ. ( सं . उवलनम् ) फेनायते ( ना. धा. ) कथ्-तप् (कर्म) २. वेगात् निस्स (भ्वा. प. अ. ) ।
उवार, सं. पुं. (हिं. उबरना ) निस्तारः, मोक्षः, त्राणं, रक्षा |
उबारना, क्रि. स., (हिं. उबरना ) वि-निर् मुच् (प्रे.) निस्तृ ( प्रे.), रक्ष (भ्वा. प. से. ) ।
उबाल, सं. पुं. (हिं. उबलना ) दे. 'उफान' २. उद्वेगः, आवेशः । -आना, क्रि. अ., दे. 'उफनना' । बिंदु, सं. पुं., बुदबुदांकः ।
उबालना, क्रि. स. ( हिं. उबलना ) उत्क्कथ् (भ्वा. प. से. ), श्रा ( अ. प. अ. ) । उबासी, सं. स्त्री. ( सं . उत् + श्वासः>
) जृम्भः,
जृम्भा ।
उभरना, क्रि. अ. ( सं . उद्भरणम् > )श्वि (भ्वा. प. से.), स्फायू वृध् (भ्वा. आ. से. ) आध्मा - विस्तृ ( कर्म. ) २. दे. 'उठना' ३. परिवह ू ( भ्वा. उ. अ. ) ४. गर्व (भ्वा. प. से. ) ५. उत्पद् ( दि. आ. अ. ) ६. अपा-वि, वृ. ( कर्म. ) ७. समृध् ( दि. प. से. ) ८. अपगम् ९. यौवनं आप् ( स्वा. उ. अ. ) १०. बहिलँब् ( स्वा. आ. से. ) ११. भार-मुक्त (वि.) भू । उभरा, वि. (हिं. उभरना ) स्फीत, शून २. विगतभार ।
उभारना, क्रि. स. (हिं. उभरना ) उत्तेजनं, उद्दीपनम् २. उत्थापनम् ३. प्रोत्साइनं, प्रेरणम् ।
उभार, सं. पुं. ( हिं. उभरना) उच्चता, उच्छ्रायः २. वृद्धि: उन्नतिः (स्त्री.) ३. शोफः, शोध: ४. स्फीतिः (स्त्री.) पीनता ५. प्रलंबता । उमंग, सं. स्त्री. (हिं. उमगना ) उल्लासः, आनन्दः २. चित्ततरंगः, लहरी ३. आधिक्यम् ४. उत्साहः, औत्सुक्यम् ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 091001 |
| Book Title | Adarsha Hindi Sanskrit kosha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsarup |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 831 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 15 MB |