Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
[ ७६ ]
उपभुक्त
उपभुक्त, वि. (सं.) प्रयुक्त २. उच्छिष्ट । उपभोग, सं. पुं. (सं.) सुख, आस्वादः, आस्वादनम् २. प्रयोगः, व्यवहारः ३ . सुखसामग्री | उपमंत्री, सं. पुं. (सं.- त्रिन्) उपलेखन सचिवः
उपरांत, क्रि.वि. (सं. उपरि + अन्तः > ) परं, ततः परं, तदनन्तरं, तदनु । उपराग, सं. पुं. ( सं . ) सूर्य-चन्द्र-ग्रहणं, ग्रहपीडनं, २. आपत्तिः (स्त्री.) ३. वर्णः, रंगः ४. प्रतिच्छाया ५. विषयानुरागः । उपराज, सं. पुं. ( सं . ) राजप्रतिनिधिः, उप, भूपः- नृपः ।
२. उपामात्यः, अमात्य सहायः । उपमा, सं. स्त्री. (सं.) सादृश्यं, साम्यम् २. अर्थालंकारभेदः (सा.) ।
कृ । उपमाता, 'धाय' ।
-देना, क्रि. स. उपमा ( जु. आ. अ. ), समी उपराम, सं. पुं. ( सं . ) निवृत्तिः-विरतिः (स्त्री.), वैराग्यम् २. विश्रामः, कार्यनिवृत्तिः ( स्त्री. ) ३. मोक्षः ।
उपमान, सं. पुं. (सं. न. ) सादृश्यज्ञानसाधनं, साम्यप्रतियोगिन्, अप्रस्तुतं, उपवर्ण्यम्
२. प्रमाणभेदः ।
सं. स्त्री. (सं.- मातृ ) धात्री, दे.
उपमित, वि. (सं.) सभी सदृशी, कृत । उपमिति, सं. स्त्री. (सं.) उपमा २. सादृश्य
जनितं ज्ञानम् ।
उपमेय, वि. (सं.) वर्ण्य, वर्णनीय, उपमातव्य, प्रस्तुत ।
-उपमा, सं. स्त्री. ( सं . ) अर्थालंकार भेद: ( सा. ) ।
उपयुक्त, वि. (सं.) उचित, उपपन्न, संगत, युक्त, योग्य, यथायोग्य, यथाई ।
उपवास
युक्तत्वं योग्यता |
उपयोग, सं. पुं. ( सं. ) प्रयोगः, व्यवहारः २. लाभ:, फलम् ३. प्रयोजनं, आवश्यकता ४. योग्यता ।
उपरि, क्रि. वि. ( सं . ) दे. 'ऊपर' ।
उपरूपक, सं. पुं. ( सं . न . ) त्रोटक सट्टकादयो रूपकभेदाः ।
उपरोक्त, वि. ( हि ऊपर + सं . उक्त ) दे. 'उपर्युक्त' ।
उपल, सं. पुं. (सं.) पाषाणः, प्रस्तरः २. रलम् ३. मेघः ४. करका ५ बालुका ६. सिता, शर्करा । उपलक्षण, सं. पुं. (सं. न. ) स्वस्यान्यस्य च बोधकः शब्दः २. संकेतः ३. शब्दशक्तिभेदः (सा.) ।
उपयुक्तता, सं. स्त्री. ( सं . ) औचित्यं, औचिती, उपलक्ष्य, सं. पुं. ( सं. न. ) संकेतः, चिह्न,
उपरत, वि. (सं.) विरक्त, उदासीन २. मृत । उपरति, सं. स्त्री. ( सं . ) विरतिः ( स्त्री. ) वैराग्यं, औदासीन्यम् २. मृत्युः । उपरना, सं. पुं. (हिं. ऊपर ) चेलं, चेलकः २. उत्तरीयं, आच्छादनम् ।
उपरम, सं. पुं. (सं.) विरक्तिः (स्त्री.), वैराग्यम् २. निवृत्तिः विश्रान्तः (स्त्री.) ३. मृत्युः ।
उपर्युक्त, वि. (सं.) प्रागुक्त, पूर्वोक्त, प्राक्- पूर्व,वर्णित - निर्दिष्ट ।
अभिज्ञानम् २. दृष्टि : (स्त्री.) उद्देश्यम् । मे, विचारेण, उद्दिश्य, निमित्तीकृत्य । उपलब्ध, वि. ( सं . ) अधिगत, प्राप्त, गृहीत
२. ज्ञात ।
उपयोगिता, सं. स्त्री. ( सं . ) व्यवहार्यता, उपलब्धि, सं. स्त्री. ( सं . ) प्राप्तिः (स्त्री.) अधिलाभकारिता, उपकारकता ।
उपयोगी, वि. (सं.-गिन् ) प्रयोजनीय, हितसाधन २. उपकारक, लाभदायक ३. अनुकूल । उपरक्त, वि. ( सं . ) विपद्ग्रस्त, दुःखित २. ग्रहणयुक्त, उपप्लुत ( सूर्यादि ) ३. विषयासक्त ।
गमः २. ज्ञानम् ।
उपलभ्य वि. ( सं . ) प्राप्य, प्राप्तव्य २. संमान्य, पूज्य ।
उपला, सं. पुं. ( सं . उपल: > ) गोमय, गोमयपिण्डम् |
उपलालिका, सं. स्त्री. ( सं . ) तृषा, पिपासा । उपल्ला, सं. पुं. (हिं. ऊपर ) उपरितनः स्तरः, ऊर्ध्वभागः ।
उपवन, सं. पुं. ( सं. न. ) आरामः २. लघुवनम् । उपवास, सं. पुं. (सं.) लंघनं, अनाहारः उपो. षणं, आक्षपणं, अनशनं, उपोषितम् । -करना, क्रि. अ., उपवसू (भ्वा. प. अ. ) ।
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 091001 |
| Book Title | Adarsha Hindi Sanskrit kosha |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ramsarup |
| Publisher | Chaukhamba Vidyabhavan |
| Publication Year | 1979 |
| Total Pages | 831 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 15 MB |