SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 154
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ द्वितीयोऽध्यायः [ १०९ औदारिकवै क्रियिकाहारकतैजसकार्मणानि शरीराणि ।। ३६ ।। औदारिकादिशरीरनामकर्मविशेषोदयजनितान्यौदारिकादीनि शरीराणि । तत्रोदारं स्थूलम् । उदारे भवमुदारं प्रयोजनमस्येति वा श्रदारिकम् । एकानेकाणु महत्त्वादिरूपेण शरीरस्य विविधकरणं विक्रिया । सा द्वेधा - पृथक्त्वैकत्वभेदात् । स्वशरीराद्बहिः पृथक्त्वविक्रिया । स्वशरीर एवैकत्वविक्रिया । सा प्रयोजनमस्येति वैक्रियिकम् । संशयविषयसूक्ष्मपदार्थ निश्चयार्थमसंयमपरिहारार्थं वा प्रमत्तसंयतेनाह्रियते निर्वर्त्यते यत्तदाहारकम् । यत्तेजोनिमित्तं तेजसि भवं वा तत्तैजसम् । कर्मैव कार्मणम् । कर्मणां समूहो वा कार्मणम् । शीर्यन्त इति शरीराणि । रूढिवशादेतान्यौदारिकादीनि जन्मिनां पञ्च शरीराणि वेदितव्यानि । यच्चाद्यं शरीरं स्थूलप्रयोजनं तर्हि ततोन्यत्कि स्वरूपमित्याह सूत्रार्थ - औदारिक, वैक्रियिक, आहारक, तैजस और कार्मण ये पांच शरीर होते हैं । दारिक आदि शरीर नाम कर्मों के उदय से जो उत्पन्न होते हैं वे औदारिक आदि शरीर हैं । उदार स्थूल को कहते हैं उसमें जो हो अथवा वह जिसका प्रयोजन हो उसे औदारिक कहते हैं । एक-अनेक, छोटा-बड़ा आदि रूप से शरीर को विविध करना विक्रिया है उसके दो भेद हैं पृथक्त्व विक्रिया और एकत्व विक्रिया । अपने शरीर से बाहर होकर विभिन्न आकार धारण करना पृथक्त्व विक्रिया कहलाती है और अपने शरीर को ही दूसरे आकार रूप करना एकत्व विक्रिया है । ऐसी दो प्रकार की विक्रिया जिसका प्रयोजन है वह वैक्रियिक है । संशय के कारणभूत जो सूक्ष्म पदार्थ है उसके निश्चय के लिये अथवा असंयम के परिहार के लिये प्रमत्तसंयत मुनि द्वारा जो रचा जाता है वह आहारक है । जो तेज का निमित्त है अथवा तेज में हुआ है वह तैजस है । कर्म को ही कार्मण कहते हैं अथवा कर्मों के समूह को कार्मण कहते हैं । जो शीर्ण होते हैं वे शरीर हैं इसप्रकार शरीरादि शब्दों का रूढ़ि परक या निरुक्ति परक अर्थ है । ये औदारिकादि पांच शरीर संसारी जीवों के जानने चाहिये । प्रथम का औदारिक शरीर स्थूल है तो उससे अन्य शरीर किस स्वरूप हैं ऐसी आशंका का सूत्र द्वारा निरसन करते हैं—
SR No.090492
Book TitleTattvartha Vrutti
Original Sutra AuthorBhaskarnandi
AuthorJinmati Mata
PublisherPanchulal Jain
Publication Year
Total Pages628
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Tattvartha Sutra, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy