Prakrit Vyakaranam Part 2

SR No.: 090365
Original Sutra Author: Hemchandracharya
Author: Hemchandrasuri Acharya
Publisher: Atmaram Jain Model School
Total Pages: 461
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Grammar
File Size: 16 MB

Page 109

RArediAHIAndroximuangyeRAMJI
FIMr
-rvwwwwwwwwwwwwwwwww
*प्राकृत-व्याकरणम् *
चतुथपादः १७७ सू० द्वितीय-ककारस्य लोपे, ९३४ सू० नकारस्य वैकल्पिक प्राकारे, १५११३७। सू० सेरिकारलोपे, ११ सू० सकारलोपे कहा ! इति भवति । सुखिन् । सुखिन्+सि। १८७ सू० खकारस्य हकार, नकारस्य वैकल्पिके प्राकारे, सेलोपे-महिमा ! इति भवति । पक्षे । प्रस्तुन-सुत्रस्य प्रवत्त्यभावपक्षे । भो तपस्विन् ! । तपस्विन+सि । २३१ सूपकारस्य वकारे, ३५० सू० वकारलोपे, ३६० सू० सकारस्थ द्विस्के, ११ सूनकारलोपे, सेलोपे, सवस्सि! इति भवति । भोमनस्थिन् । मनस्त्रिन्मि । २२८ सू० नकारस्य णकारे मस्सि ! इति तवस्सिवत्-साध्वम् । वैकल्पिकत्वादत्र प्रस्तुतसूत्रस्य प्रदृत्यभावः ।
६.३५-भो! अव्ययपदमिदं संस्कृत-तुल्यमेव शौरसेन्या प्रयुज्यते । राजन् ! । राजन् +सि । १७७ सू० जकारलोपे, १८० सू० यकारविशिष्टंकारे, ९३५ सूत नकारस्य वैकल्पिके मकारे; २३ सू० मकारस्य अनुस्वारे,१११।३७ । सू० सेरिकारस्य लोपे, ११ मु० सकारलोपे रायं ! इति भवति । भो विजयवर्मन् ! विजयवर्मन+सि । १७७ सू० जकारस्य लोपे,३५० सू० रेफलोपे, ३६० सू० मकारस्य द्विस्वे,नकारस्थ वैकल्पिके मकारे,२३ सू० मकारानुस्वारे,सेर्लोपे विअयचम्म ! इति भवति । सुकर्मन् । शोभनं कर्म यस्य सः, तत्सम्बोधनम् । सुकर्मन+सि । विधय-चम्म-वदेव सुकम्म ! इति साध्यम् । एवमेव भगवन् ! भगवद्+सि । संस्कृतनियमेन भगवन् +सि इति जाते, १७७ सू० गकारलोपे, १८० सू० यकारश्रुत्तो-भय ! इति भवति । कुसुमायुध । कुसुमान्येव प्रायुधानि यस्य सः, तत्सम्बोधनम् । कुसुमायुध+सि । इत्यत्र १७७ सू० यकारलोपे,१८७ सूधकारस्य हकारे, सेलोपे कुसुमाउह! इति भवति । भगवन्! भगवद्+सि भयवं! इति पूर्ववदेव साध्यम् । तीर्थम् । तीर्थ+मम् । ३५० सू० रेफलोपे,३६० सू थकारस्थ विस्वे, ३६१सू० पूर्वधकारस्य तकारे, ८४ स० संयोगे परे ह्रस्वे, ४९४ सू० अमोऽकारस्थ लोपे, २३ सू० मकारानुस्वारे तित्य इति सिद्धम् । प्रयतंय । प्रपूर्वकः वृत्धातुः प्रवर्तने । संस्कृतनियमेन प्रवत् +णिग्+त इति जाते, ३५० सू० उभयत्रापि रेफलोपे, ३६० सू० तकारद्विस्वे, ६३८ सू० णिग: एकारे, ६६५ सू० 'त' इत्यस्य हकारे पचतेह इति भवति । पक्षे । प्रस्तुतसूत्रस्य प्रबृत्यभावप । सकललोक-मन्तश्चारिन् ! | सकलश्चासौ लोकः, सकल नोकः, अन्तश्चरितुशीलमस्प सोऽन्तश्चारी, सकललोकस्य अन्तश्चारी सकल-लोकान्तश्चारी,तत्सम्बोधनम् । सकललोक-अन्तर चारिन्+सि। १७७ सू० ककार-भूयस्थ चकारस्य च लोपे, १८० स० प्रथमाकारस्य यकारस्थ श्रुतौ, ६० स० तकारस्थाकारस्य एकारे, ११ सू० रेफस्य नकारस्य च लोपे, सेलोपे सयल-लोन-अन्तेयार ! इति भवति । भगवन् ! । भगवद्+सि- भगवन +सि। १७७ सू० गकारलोपे, १५० सू० यकारश्रुतो, विकरूपत्वात् प्रस्तुतसूत्रस्याप्रवृत्ती ११ सू० मकारलोपे, सेलोपे भपय ! इति भवति । हुतवह ! । हृतबह+सि । ९३१ सू० तकारस्य दकारे, सेर्लोपे हुवबह ! इति भवति ।
६३६-आमन्त्र्य इति निक्सम् । ८३४ सूत्रतः 'मामधे इत्यस्य पदस्यानुवृत्ति रायाति स्म, परं साम्प्रतं तस्य निवृत्तिजतिति भावः । किम । किम् +प्रम-कप्रक्रिया ५६९ सूत्रे ज्ञेया । अत्र । प्रध्ययपदमिदम् । ५७ सू० प्रथमाकारस्य एकारे,४३२ स० अस्य स्थ' इत्यादेशे एस्थ इति भवति ! भवान् । भन् वद्+सि । संस्कृतनियमेन भवान् इति जाते, ६७ सू० प्राकारस्य प्रकारे, ९३६ सू० नकारस्य मकार, २३ सू० मकारानुस्वारे भवं इति भवति । हत्येन । हृदय+टा । १२८ सू० ऋकारस्य इकारे, २६९ सू० वैकल्पिकत्वात् सस्वर-यकार-लोपाभावे, १७७ मू० यकारलोपे, ४९५ सू० टास्थाने णकारे, ५०३ मू० प्रकारस्य एकारे हिवएण इति भवति । चिन्तयति । चिन्त चिन्तने । चिन्त+णिग्-+तिन् । ६३५ सू० णिगः स्थाने एकारे, ६२८ सू० तिव इचादेशे, ९४४ सू० इचः दि इत्यादेशे चिन्तेदि इति भवति । एतु ।