SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 195
Loading...
Download File
Download File
Translation AI Generated
Disclaimer: This translation does not guarantee complete accuracy, please confirm with the original page text.
The entire world is filled with subtle and gross **puḍgala** particles, densely packed together. ॥६४।। It has been said that **karma-yogya puḍgalas** are present everywhere in the world, like the particles of collyrium in a box, and therefore they are present wherever the soul is, without being brought there. ॥६४।।
Page Text
________________ पंचास्तिकाय प्राभृत अवगाढगाढनिचितः पुगलकायैः सर्वतो लोकः । सूक्ष्मै दरश्चानन्तानंतैर्विविधैः ॥६४।। कर्मयोग्यपुद्गला अंजनचूर्णपूर्णसमुद्गकन्यायेन सर्वलोकव्यापित्वाद्यत्रात्मा तत्रानानीता एवावतिष्ठंत इत्यत्रोक्तम् ।। ६४।। हिन्दी समय व्याख्या गाथा ६४ अन्वयार्थ—( लोक: ) लोक ( सर्वतः ) सर्वत: ( अर्थात् सर्व लोक ) ( विविधैः ) विविध प्रकार के ( अनंतानंतैः ) अनंतानंत ( सूक्ष्मैः बादरैः च ) सूक्ष्म तथा बादर ( पुट्टलकायै: ) पुग़लकायों ( पुद्गलस्कन्धों ) द्वारा ( अवगाढ़गाढनिचितः ) अवगाहित होकर गाढ़भरा हुआ है। __अब सिद्धांत सूत्र हैं ( अर्थात् अब ६३वी गाथामें कहे गये पूर्वपक्षके निराकरणूपर्वक सिद्धांतका प्रतिपादन करनेवाली गाथाएं की जाती हैं ) 1 टीका—यहाँ ऐसा कहा है कि कर्मयोग्य पुद्गल अञ्जनचूर्णसे ( सुरमेसे ) भरी हुई डिब्बीक न्यायसे ( समान ) समस्त लोकमें व्याप्त हैं, इसलिये जहाँ आत्मा है वहाँ, बिना लाये ही वे स्थित हैं ।।६४|| संस्कृत तात्पर्यवृत्ति गाथा ६४ अथ परिहारमुख्यत्वे गाथासप्तकं । तब गाथासु सप्तसु मध्ये पुद्गलस्य स्वयमुपादान कर्तृत्वमुख्यत्वेन "आगाढगाढ'' इत्यादिपाठक्रमेण गाथात्रयं, तदनंतरं कर्तृत्वभोक्तृत्वव्याख्यानोपसंहारमुख्यत्वेन च "जीवा पोग्गलकाया" इत्यादि गाथाद्वयं, तदनंतरं बंधप्रभुत्वेन मोक्षप्रभुत्वेन च “एवं कत्ता भोत्ता" इत्यादि गाथाद्वयं । एवं समुदायेन परिहारगाथासूत्राणि सप्त । तद्यथा । यथा शुद्धनिश्चयेन शक्तिरूपेण केवलज्ञानाद्यनंतगुणपरिणतः सूक्ष्मजीवैर्निरंतरं लोको भृतस्तिष्ठति तथा पुदत्तरपीति निरूपयति, ओगाहगाढणिचिदो-अवगाढगाढनिचितः यथा पृथ्वीकायिकादिपंचविधसूक्ष्मस्थावरैरंजनचूर्णपूर्णसमुद्रकन्यायेनावगाढगाढरूपेण नैरंतयेण निचितो भृतः । कोसौं । लोगो—लोकः । पोग्गलकायेहिं तहा-पुद्गलकायैश्च । कथा ? सव्वदो-सर्वप्रदेशेषु । कथंभृतः पुग़लकायैः । सुहुमेहि बादरेहि य-सूक्ष्मदृष्ट्यगोचरैर्वादरैर्दृष्टिविषयैश्च । कतिसंख्योपेते: ? अणंताणंनेहिअनंतानंतैः । किंविशिष्टः । विविहेहि-विविधैरंतर्भेदेन बहुभेदैरित्ति । अत्र कर्मवर्गणायोग्यपुद्गला वत्रात्मा तिष्ठति तत्रानानीता एवं पूर्व तिष्ठन्ति बंधकाले पश्चादागमिष्यत्येव । यद्यपि पूर्व ते तत्रात्मावगाढगाढक्षेत्रे क्षीरनीरन्यायेन तिष्ठनित तथापि ते हेयास्तेभ्यो भिन्न: शुद्धबुद्धकस्वभाव: परमात्मा स एवोपादेय इति भावार्थः ।। ६४।। हिन्दी तात्पर्यवृत्ति गाथा ६४ उत्थानिका-ऊपरकी शंकाको दूर करते हुए गाथा सात हैं। उनमेंसे पुद्गलके भीतर
SR No.090326
Book TitlePanchastikay
Original Sutra AuthorKundkundacharya
AuthorShreelal Jain Vyakaranshastri
PublisherBharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad
Publication Year
Total Pages421
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, & Religion
File Size11 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy