________________
न्याय - दीपिका
पृथग्व्यवहारनिबन्धना। रूपवत्त्वादिस्वरूपभेदाः सम्भवन्ति तथैवेति सन्तोष्टव्यमायुष्मता ।
६ ८४. एवमेव परमद्रव्यार्थिकनयाभिप्रायविषयः परमद्रव्यं सत्ता2, तदपेक्षया "एकमेवाद्वितीयं ब्रह्म, नेह नानास्ति किञ्चन", सद्रूपेण वेतनानामचेतनानां च भेदाभावात् । भेदे तु सद्विलक्षणत्वेन तेषामसत्त्वप्रसङ्गात् ।
१२५
८५. ऋअवयस्तु परमार्थिकः स हि भूतत्वभषिष्यत्वाभ्यामपरामृष्टं शुद्धं वर्तमान कालावच्छिन्नवस्तुस्वरूपं 3 परामृशति । तन्नयाभिप्रायेण बौद्धाभिमतक्षणिकत्वसिद्धिः । एते नयाभिप्रायाः सकलस्वविषयाशेषात्मक मनेकान्तं प्रमाणविषयं विभज्य व्यवहारयन्ति । स्यादेकमेव वस्तु द्रव्यात्मना न नाना4, स्यासानंद पर्यायात्मना नैकमिति । तदेतत्प्रतिपादितमाचार्यसमन्तभद्रस्वामिभिः
'अनेकान्तोऽप्यनेकान्तः प्रमाण- नयसाघनः । अनेकान्तः प्रमाणात्ते तदेकान्तोऽपितातयात् ॥
[ स्वयम्भू० १०६ ] इति ।
(२) असत्त्वम्, (३) क्रमागतोभयं सत्त्वासत्त्वाख्यम्, (४) सहापितोभयमवक्तव्यत्वरूपम्, (५) सत्त्वसहित मत्र क्तव्यत्वम्, (६) असत्त्वसहितमवकाव्यत्वम्, (७) सत्त्वासत्त्वविशिष्टमनस्त्वमिति ।
१ ननु सर्वस्य वस्तुनोऽनेकान्तात्मकत्वेऽनेकान्तस्याप्यनेकान्तारमकत्वं
1 'निबन्धन' 2 मु 'परमद्रव्यसत्ता' 3 म मु 'वस्तुरूपं' | 4 म ग स्यादेकमेव द्रव्यात्मना वस्त नो नाना'
