Page Text
________________
न्यायचिनिश्चयमियरमे
[ ११ कारणमे किश्चित्कस्यचिदाश्रयत्वेनाधिनायकम् अनुपकारिणस्तदयोगान् । न च नित्यस्यात्मनोऽभ्यस्य वा कारणत्या ? सत्कथं लेन दुःखसत्यस्याधिष्ठानम् ? तटुकम्-"नाकारणमधिष्ठाता नित्यं श कारणं कथम् ?" प्र. बा० १३१७९ ] इति चेत : ठसयते
नविदं कारणत्वं च संवृत्यैव न तस्यत्तः यदुक्तं कीसिनवेदं “संवृत्यास्तु यथा तथा" [प्र. पा० २१४ । ।। ४१ ॥ लोकाभिप्राय एवार्य संवृत्यर्थोऽपि नापरः । संघ नित्यस्य हेतुत्वमविवाद प्रकल्पयेत् ।। १२ ।। तत्रै बस्य सद्भावात् क्षणिकादौ विपर्ययात् । इति अपवतः पश्चायथास्थानं वविध्यते ॥ ४३ ।। हेतुत्वादेव दुःखस्य तेनारमा स्यादुपाश्रयः ।
तत्कथं दुःखलत्यस्य चतुराकारतोयसे ? ॥ ४४ 11
सतो मिराकृतनेतन्- "चतुराकारं "दुःख सत्यमनित्यतो दुःखतः "शून्यतोऽनात्मत" [प्र. वार्तिकाल ११७८ ] इति । तन्नायं "व्यानि विकल्पोऽनुमानास् ! मा
भूतथापि योग्यस्यैव साध्यमाधमाविनाभावसर्वस्कोचरः कश्चिदपर एवायं विकल्प इसि चेत् । १५ अस्ति तर्हि निरवशेषवस्तुविषयं भस्थस्यापि किकिचलप्रमाणमिति सदभ्यास एव सकलार्थ
दर्शनार्थिना कर्तव्यो न नियतविषयागुमानाभ्यास:, तदभ्यासे सकलार्थदर्शनासम्भवाम् । नाहि नियतविषयप्रमाणाभ्यासाद् अशेषविष दर्शनमुपपन्नम् अतिप्रसङ्गात् । तस्मादशेपदर्शनस्याशेषविषयमेव प्रमाणं कारणं नापरमिति प्रतिपादनार्थम् ' अशेपग्रहणम् ।
वनरेतत्-भवतु भगवदर्शनमशेषविषयम्, तथापि कि सस्य परीक्षया पुरुषार्थानुप२० योग्छन् ? यत्पुनस्तदर्शनं 'चतुरार्यसत्यगोचरं तदेव परीक्षितयं पुरुषार्थोपयोगित्वात् नापर
विषर्य विपर्ययादिति; तदमुच्यते- तत्सत्यव्यतिरिक्त "यदि किञ्चिलास्ति तहि तावदेव
अर्थ कियारहितस्य । २ नित्यस्य क्रमयोगपयाभ्यामर्थक्रियाविरहात्। ६ कल्पनध। । "इयमेव खल संतिरुच्यते येय विचार्गमाणः विहार्यते ।" "माणमन्तरेण प्रतीत्यमिमाममात्र संधिः" अनिरूपिततत्वा हि प्रतीति। संपतिर्मत " -प्रथातिकाल २४ । "संत्रियत आवियते स्वाभवपरिजानं स्वभावावरणादावृत्तप्रकाशनाचानौति संसिः । अविद्या मोहो विपर्यास हात पर्यायाः । अविद्या सत्पदार्थस्वरूपारोधिका स्वभावदर्शनावरणवामिका च सती संपतिरुपपद्यते । ममियोपदर्शितं च प्रतीतसमुत्पर्ण वस्तुरू संत्रतिरुच्यते । उदेव लोकसंपत्तिसत्यमित्यभिधीयते ।" -बोधिच०५० ० ३५२ । ५ लोकाभिप्रायात्मकः संवृत्यर्थः । ६ निस्य एष। ७ तस्यासदावा-आ०, २०, ५०, स.1 हेतुत्वस्य ८ येनारमा १० । क्तामा स नत्मा २० स० सेन नित्यस्य हेतुलमानेन। ९ धर्मसंग्रहप्रमागतालिकादौ निर्दिम् । पश्यतु पृ.११टि०३३० दुःखस्य सत्य-भाव,प०,५०स०१ शून्यवती-मा०, २०,२०,२० । १२ व्यासिविकल्पोऽनात्मा महा! १३ अल्पज्ञस्य । १४ तदैव प. सकलसाच्यसाधनगोचरच्यामिविकल्पाभ्यासः । १५ मियतविषयानुमानाभ्यासे । १६-र्शनाभावात् आ०,०,१०,५०1१७ प्रसिखायेषतस्वार्थत्वष । १४ तदशेषविषययस्य १९ सत्यान्युक्तानि चत्वारि दु: समुदयस्तपा । निरोधो मार्ग एतेषा यथाभितमय क्रमः ॥" अभिधर्मको बार धर्मसं० पृ०५१ २. यस्कि-आ०, २०, प.स.१२९ सस्थचतुष्टयपरिमितम् ।
| SR No. | 090296 |
| Book Title | Nyayavinishchay Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | Vadirajsuri |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 609 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 19 MB |