Page Text
________________
४१४
यविनिश्चयश्षिरण
( १९०६ अस्य तदयोगात् । न हि संस्य तेभ्यः स्थितिरव्यतिरेकेण विरोधास , स्वयमस्थास्तु व स्थितिश्च तस्येति । व्यतिरेकेऽपि फर्थ तया सतिष्ठेन्नाम ? सन्मन्वादिति चेत् ;न; अनुपकारे तदयोगा. दतिपसमास । स्थित्यापि तदन्सरस्योपकार इति चेत् । न तस्यापि व्यतिरेके पूर्ववतासङ्गात् । सेनापि तदन्तरकल्पनायाम् अनवस्थापन। स्थितिरेव कार्येणोपकार इति चेत् ; न ; ५ तस्वरूपस्य परमाणुभ्य एक भावात् । अस्वरूपमुपकार इतिचन्। तेमाप्यनुपकारे सम्बन्धा.
यो : गाव परिकल्पनायाम् अवस्थोपनिपातात् । तत्रास्थास्तुतयोस्पास्य तश्चिवस्थापनम् । नापि विपरीतस्य धैयाम् । सत्यपि स्थापकत्वे परमाणूम क स्थाप्यस्य कुतश्चिदुपरमः ? स्थापकेष्वक्षीणेषु तदयोगात् । उपरमहेतुसन्निधानाागेव तेषां स्थापकत्वं न पश्चादिति चेन् ; म; अनिरुत्वापत्त राघवनात् । कार्यस्वैवार्य धर्मो यत्स्थापकेषु सत्स्वपि उपरमहेतुसन्निधानादुमतीति चेत् । तदुपरमे कथं स्थापकत्यं तस्य स्थाप्याऐ. अस्वात् ! चित्रोपरमे कथं कुक्क्यस्य स्थापकत्वमिति चेत् ? न; असिद्धस्यात् । न हि सत्येय स्थापकत्ये कुठ्यस्य चित्रोपरमः, तदस्थापकत्वपरिणामभाव एव तेंदुपपत्त': । किमिशनी पृष्ट्यादिना तेदुपरमहेतुनेति घेत ? न ; सत्सन्निधान एव तस्य स्वहेतुतस्तस्परिणामात् । उक्तनैतत्
"स्वतोऽन्यतो विवर्तेत क्रमादे तुफलात्मन"[ सिद्धिवि, परि० ३] इति । १५ त कुख्यमत्र यान्तो वैषम्यात् । तस्मादनुपरतिरेव सत्सु स्थापकेषु कार्यस्येति व्यर्था
एकोपरसिहेसको नित्यकारणवादिनाम् । तदाह कारणस्य इत्यादि । कारणस्य परमाणुरूपस्य जावावधनम् । अक्षये स्थापकस्वभावापरिक्षये कार्यस्य स्थाप्यस्योपरमः प्रध्वंसः । कथम् न कथञ्चिन् ।
किञ्च तस्य सै; स्थाप्यत्वम् ? सम्बन्ध इति चन् ? सोऽपि यदि सर्वासना २० सदनुप्रवेशः। तदा परमाणव एव नापरं द्रव्यमिति कथन “सर्वाग्रहणम् अवरब्ध.
सिद्ध" [ न्यायसू. २१११३५ } इति मैवतोऽपि दोषः । एकदेशेनेति चेत् ;न; कारणव्यतिरेकेण तदभावान । भावे तत्रापि सर्वात्मना तदनुप्रवेशे स एव अवश्यभावान्न तस्य नापि परमाणूनाम्तीन्द्रिग्रत्याहणमिति सर्षापाहणदोषः । वत्राप्येकदेशेन
तदनुप्रवेशकल्पनायाम् अभवस्थानम् । न सात्मनेकदेशेन वा सम्बन्धः; "तस्य भेदाभावात् , २५ सत्येव , भेदे सग्निशेषतायां सर्वात्मनेति, तस्सशेषतायामेकदेशेनेति चोपपत्तेः, अपि
तु स्वरूपेणैव ; इत्यपि न युक्तम् ; देनापि तदनुप्रवेशे तन्मानावशेषात् "पूर्वदोषानसिवृत्तः । न तनुप्रवेशः सम्बन्धः, अपि तु अजहब्रूपतया "स्तिरेवेति चेत् ; तशपि न क्रमेण प्रत्यक्यवं तस्य सम्बन्धः; एकव्यस्य प्रसङ्गान् , तस्य दानम्युपगमान् , अवय
कार्यस्य । कार्यस्व । ३ कार्यम् । ४ चित्रोपरमोपपसः । पित्रोपाम । १ कुलपस्य । - कार्थस्य । - योगस्यापि 1 "अषयषिद्रव्यममभ्युपगम्छन् सौगत प्रति भवता अराधमानी दोषो भक्तोश्री यौवस्यापि स्यादि ।" ता.रि.१९ एकदेशाभावात् । १. अश्वविनः । ११ सप्रशस । १२ प्राप्ते. रे-आरब०, ५०
| SR No. | 090296 |
| Book Title | Nyayavinishchay Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | Vadirajsuri |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 609 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 19 MB |