Page Text
________________
APAN
भ्यायचिनिश्चयषिधरणे
[ १।९५ तात् । कथं वा तस्तस्वतः सन्तानान्तराभावस्य परिज्ञानम् आरोपितस्वरूपस्य हात्त्विफप्रयोजननिबन्धनल्यानुपपत्तेः तोयादिवत् । सदृष्यताक्तिकमेवेति चेत ; न तर्हि तरवारसदाच इति कथन सैरभित्रयोगक्षेमत्वस्य व्यभिचारः ? नायं दोषः, तेपासप्फत्वेन पक्षीकरणादिति
घेत; न; व्यभिचारविषयस्य सपयोगात्, अन्यथा न किन्नित्तत्पुत्रत्वादिकमपि व्यभिचारि ५ मधेन् , तत्रापि ग्याविरमारविषय पीकरणात को विरोधी मात्र एच तेषामभिन्नयोगक्षेमस्वं न भवेत् , अश्यात्मना तेन साक्षाद्विशेधद्वयस्थापि सर्वसत्वेन बचनादेरिवासिद्ध। मानावविरुवनैकत्वेभ तस्य' च्याप्तवान् भारम्पर्येण वेनापि विरोध इति धेन : क्य पुनरेकत्वेन सन्याप्तिः प्रतिपन्ना ? प्रकृत एवं विज्ञान इति चेत् ; सत्र योकत्वप्रसिपसिरन्यतः,
व्यर्थमभिन्नयोगक्षेमत्वम् , तस्यापि तदर्थत्वात् तस्याश्चान्यस एव भावान् । अत एव तत्प्रति१० पत्तौ परस्परालयः --निश्चिते. नानात्वविरोधे वस्तत्प्रतिपत्तौ सेन समाप्तिनिश्चयः, सतयं तद्वि.
रोधनिश्चत्र इति । तन्नाभियोगक्षेमत्वं हेतुः, संशयितविपक्षव्यतिरेकत्वात् , तदपि मानावेन साक्षात्परम्परया य "विरोधासिद्ध व्यभिचारनिश्चयावा, मिश्रितो पत्र व्यभिचारः सन्तानान्तरज्ञानेषु स्याहारादिभेदाद् भिन्नतयैव प्रतिपन्नेषु हेतुभावार। ।
यत्पुनरत्रोक्तम्-'तद्रेदश्य साकल्येन व्याप्तिपरिज्ञाने तत्परिज्ञानरतः सर्वज्ञत्वम् , १५ देशतरसत्परिझाने म ममकत्वं व्यभिचारसम्भवात्' इति ; सदपि न युक्तम् ; अभिनयोगक्षेम
खेऽपि तथा प्रसङ्गात् । वार्य शेष: वन्न पक्ष एवं व्याप्तिग्रहणादिति चेत् ;न; व्याहा. रादिभेदस्यापि "तत्रैव तद्रष्णान् गमकषोपपत्त: व्यभिचारदोषस्य परिहरणात । तत्राभिनयोगः क्षेमत्वादेकत्वं संवेदनाकाराणाम् ।
यत्पुन:-अभेदप्रतिभासादेव निर्वाधार तथा ये ; अर्थाश्यवानामध्येकत्वं तदविशेषात् । २० प्रतिपादितम् चैतन्-'एतत्समानमन्यत्र' इति । तदेव विस्मरणशीलानामनुग्रहार्थमादयन्नाह
__ अनश्वार्थचलायातमनेकात्मप्रशंसनम् । इति ।
अत्र च शब्दो भावनायाम् ! अतः अस्मान् एकान्तविभ्रमादेर्यदन्यस् "अन्यत्र' इत्यनुवर्तमानस्य विभक्तिपरिणामेन सम्बन्धाम् । किं सद् १ अनेकात्मप्रशंसनम् , अने.
कारमनः अनेकस्वभावस्य ज्ञानस्यैव नार्थस्यानभ्युपगमान् , प्रशंसन प्रतीतित्रलेन स्तवनम् । २५ उत्किम् । अर्धस्य बाह्यस्य पटादेवलं स्वरूपादप्रत्यवनं तस्मै तदर्थम् भायावम् आगतम् अर्थचलायातम् । तथा हि--
चित्रमेयं यथा ज्ञान प्रतीसिवलतो मतम् । मन्यत तदर्थोऽपि तव एवानुपलवान् ॥५६५॥
सन्मानान्तर शनैः। सन्तानानानामपि सन्तानान्तरसानानाम् । सहानवस्थापरस्परपरिहारस्थितिलक्षविरामदयस्वादि। ५ ममिचयोगक्षेमत्वस्य । ६ नानात्वेनापि । ० एकरवप्रतिपस्वत्याद।८ एकत्वप्रतिफ्ती। ९एकस्यव्यातरवात् । .विरोधसिद्ध भा .प.. पक्ष एव पशिग्रहणात् । १२एकार्य संवेदमाकाराणाम्।
| SR No. | 090296 |
| Book Title | Nyayavinishchay Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | Vadirajsuri |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 609 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 19 MB |