Nyayavinishchay Vivaranam Part 1

SR No.: 090296
Original Sutra Author: Vadirajsuri
Author: Mahendramuni
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Total Pages: 609
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 19 MB

Page 240

[R]
प्रथमः प्रत्यक्षस्तानः
गोऽवयविनो, नः सत्प्रतिभासस्य मानसत्वम्, अंतोन साध्यचैकल्यमुदाहरणस्यः । नामि साधत वैकल्यस्यतिभा प्रतिसयान निवर्त्यत्वं यत्तिः परस्याविवादास्य कविदोष: 1नापि हेतो: : असिद्धत्वाद्दोष एवेति चेत प्रतिसङ्ख्यानेनानि स्वस्य घटादिन स्थूलप्रतिभासे धर्मिणि समर्थितत्वात् । अनैकान्तिकत्वादिति चेत विपक्षे सर्पादिविषयमानसप्रतिभासे" तदभावात् तत्रः प्रति सङ्ख्यानान्निवृत्तेरेव दर्शनातू । विरुत्वादिति श् निश्चित विपशव्यावृत्तिकस्यचित्वायोगादस्मादसिद्धादिसकलावयविकत्वादवयमिद साधनम् - घटादिस्थूलप्रतिभासो न मानसः प्रतिसङ्ख्यानेनानिवायैवात् गोहपस्थूलप्रतिभास वदिति । एतदेवाह 'अर्थ' इत्यादि) सेन घटादिवयवी तस्य स्वावयवेषु विद्यमानत्वात् तस्य प्रतिमासोनिशोऽयम् अर्थमा स्वविषयं जानातीति अर्थज्ञाः 'विच्येक रूपत्वात् साध्यनिर्देशोऽयम् । न इति इ' इति च प्रतिषेधाभ्यामस्यैवार्थस्याभिधानात् । अतेन: १०: कल्पितविषयत्वप्रतिषेधाद अमानसत्वं तत्प्रविभासस्याभिहितम् । हेतुमाह--योजनं प्रतिसद ख्यानकृतं समाधानंः युक्तं तदभावादः अयुक्तः इति प्रसा (प्रतिस ) उल्याने नासमाधेयत्वादिति धान्तमाद- अभिलापत्रम् । अभिलक्ष्यते (परेणाभ्युपगम्य कप्यत इति अभिलापो सोप्रति भासः सः इव तदिति
saare
अपि यो मानसप्रतिभासो नासौ सन्निहितार्थो यथा अतीतादिप्रतिभासः सन्निहि १५. तार्थचार्य घटादिस्थूलप्रतिभासः वनानसः । न हि 'अयं घटः' इत्यसन्निहितेऽर्थे भवति । इर्द च नः प्रत्यक्षम् सन्निहितार्थनिश्चयलक्षगखीनः । ननु को पुनरसौ स्थूलो नाम यस्य विपयत्वेन समिधानम् व एवेति चेत् न हि शतस्तातीतिः स्यात् भवति च परिपिहितलोचनस्य स्पृशतोऽपि तदवलोकनात् । स्पर्श एवेति चेत् अस्पृशतोऽयुम्सीलितलोचनस्य तंदुप
I
: । "रूपायधिकरणमन्यव द्रव्यमेत्र से इति चेतून भयं पदः इत्यत्र वर्णादेर- २० म्यस्याप्रतिवेदना अंत एवोक्तम् फैल
नायं घटः इति ज्ञाने वर्ण प्रत्यवमासनात्
तीन वटापिप्रतिमामा नापि स्पार्शनः अपि तु तदुमचा मानस व तस्मादसन्निहितार्थ एवायमिति चेत् निः रूपावेरन्योन्याविवेक लक्षणस्यार्थस्यः सत्रिधान एवं विभासभावातून कथमन्योन्याविवेको विशेषादिति चेत् परस्परपरिहारस्यैव विरोधत्वात् ॥ २५ तस्य चैकान्तिकस्याभावात् अविवेकस्यापि प्रतिमासात् । नः चः प्रतिभासान्यद्विशेषेऽपि निष रथनमस्ति के कुतस्तत्प्रतिभासइतिः चेमू दर्शनादेवेति भूमी वैद्यदि चक्षुषम् स्पर्शास्वे नाग्रहणात् कथः स्थविषयस्य तदविवेक प्रत्येति तदवियेनान्तरीयकत्वात् ?
मोहभस्थूलप्रतिभासे । २-ज्ञानिवर्तकचं ० ० ० ० - से सति त ० ० ११.५६ टा-आ०, ब०, इति विश्वति । विज्ये वैयं ६-०, ३०,१०,००० ७ नेति च प्रति
० ० ० स कुतः ॥ ९. स्थूलप्रतीतिः । १०. स्थूलपलब्धेः १. ११.पाधिक-म०, ३१,१०,१०। १२ स्पूलः । ६३-विभावा स०)
१४ दर्शनम् १५-०११
2
- मस्य, आ०, १०, ५०, ४०: ६ति 'अ'