Page Text
________________
१०]
प्रथमः प्रत्यक्षप्रस्तावः तदेतेन सादृश्यसामान्यविषयत्वमप्यमानत्य निवेविषमवगन्तव्यम् , अन्वितव्यावृत्तरूपवत् समानासमानरूपवारपि भावेषु भावत एष भावात् । तदाह-आत्मनानेकरूपेण समानासमानरूपेण मशः समानासमानरूपवया उत्सद्देशस्य बहिरर्यस्य ग्रहणमिति ।
___ यदि पुनस्य निर्बन्धो यस्तुपु वातुभूत साश्य नास्तीति । तदा कथनाम भावक्ष्योध्वेकबाध्यबसायी विकल्पो यारच्छेदाद् अनुमानप्रामाण्यमवकल्प्येत ! विलक्षणश्वलक्षण- ५ दर्शनादेव तद्विकल्प इति चेत् । न ; घटकालक्षणदर्शनादपि तत्प्रसङ्गात् । तथा च "अन्हे क्षयदर्शनादादावपि तयः" [ ] इत्यनक्सरं भवेत् , आदिवदन्तेऽपि समारोपतिरोहितस्य क्ष्यदर्शनस्य झयव्यवस्थापकत्वायोगात् , अन्यथा समारोपव्यवच्छितिकल्पनावैफल्यापतेः । तन्न विलक्षणस्वकारणदर्शनावकस्वविकल्पः ।
भवतु सघशाकारदर्शनीदेवासी,तत्तु सादृवयं न वस्तुभूतम् ; असाव्यावृत्त्या करिस्पत- १० स्वादिति चेत् ; कथं साई कथितम्-"साधर्म्यदर्शनालोके भ्रान्ति मोपजायते ।" [५० मा० २२३६१ ] इति ? दर्शनस्य कल्पिताकारगोचरत्वे सविकल्पकत्यप्रसङ्गात् । दर्शनशब्देनापि विकल्पकमेव किश्चिशिशानमुख्यते न. प्रत्यक्षमिति चेत् । न ; पश्चादेकस्वविकल्पाभावप्रसङ्गात् । न हि सरशविकल्पविषये एवैकत्वविकल्पस्य सम्भवः; क्षणक्षयविकल्पविषयेऽपि निश्यषिकल्पप्रसङ्गात् कथं मणभानुमानस्य समारोपनिधारकत्वं यतः प्रामाण्य स्थाईदसि सई १५ एष मण्डूकेन भक्षितः।
किन, तस्यापि सशविकल्पस्य कुत उत्पत्तिः १ सदृशापरापरदर्शनादिति चोन् । न ; सारश्यस्यावस्तुस्वेन दर्शनविषयत्वायोगात् । दर्शनशब्देन विकल्प १९ फश्चिदुध्यत इति चेत् ; तस्यापि कुत उत्पतिः ? तद्विकल्पादेव पूर्षस्मात् , न चैवमनवस्थानम् अनादित्वात्तत्प्रवाहस्वेदि चेत् ; न ; अनादिवासम्भवात् । न हि घटपर्यायविषया एव सर्वदा सहक्किस्याः, पटादि. २० पदार्यान्तरविषयाणामपि या पूर्व भावात् । हशा पानुत्पत्तिरेवास्य घटपर्यायसविकल्पस्य प्राश पूर्व तारशंपिकल्पाभावात् , अन्याशाय ताशस्थानुत्पत्तेः । अथ पूर्वमपि पटपर्यायागोचरसरशविकल्पवासना विद्यत एव तर्हि सैदापि अस्मादिकल्पानुत्पत्तिः ? वासनाप्रपोधकस्याभावादिति चेत् ; पश्चात् कस्य उत्पबोधकत्वम् ? घटपर्यायगोचरस्थ दर्शनस्यैवेति पो ; प्रागपि घटपोयमोचरस्य तस्य तत्प्रबोधकत्वं कस्मान-स्यात् । तस्य घटपर्यायविलक्षणविषयत्यानेवि २५ येत् ; घटपर्यायदर्शनस्यापि तदविशेषात् , तत्पर्यायाणामपि मियो विलक्षणत्वास्। विलक्षणत्वेऽपि तेषामस्ति काचित्प्रत्यासत्तिः, अवस्तदर्शनस्यैष सत्प्रबोधकारित्वमिति चेस् , का परा तत्पत्यासचिरन्यत्र समानपरिमामात् ।
दाबह-श्रा०,०, ५०,३यव्यवस्थापकाचे एकत्वाध्ययसायात्मकः समारोप एवम सात् तथा व कस्य व्यवच्छेदः इति मायः ३-नादिवासी भा०, २०, ५०,०। १ -ये रु-बारा , प, सापूर्वममा-आर,०,२०। ६अघट-10, ., प... सवापि मा०,०, प०, स.
वर्शनस्य
| SR No. | 090296 |
| Book Title | Nyayavinishchay Vivaranam Part 1 |
| Original Sutra Author | Vadirajsuri |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 609 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 19 MB |