Nyayavinishchay Vivaranam Part 1

SR No.: 090296
Original Sutra Author: Vadirajsuri
Author: Mahendramuni
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Total Pages: 609
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 19 MB

Page 157

०
[
३
म्यापविभिश्चयधिधरणे चेत् । 'तस्यैव कुतः सम्भवः' इत्यादगुबन्धादन्योन्यसंश्रयस्य अत्रापि सुपरिटस्वात् । पुनरल्येन तत्कल्पनायामनयस्थापत्तिः ।
सन्धिदमेव सस्य फल्पनं नाम यचनिर्भासितया विकल्पोत्पाद इस येत्; कुतस्तदुत्पादः ? वासनानलाञ्चेतू ; कुतस्तस्य' दर्शनयोगपद्यम् ! 'तत एदेति चेत् ; न; ५ पुनरपि 'युपत्' इत्यादिस्ववचनविरोधात् ।
किच, कः पुनर्विकल्पः, को वा सस्य विषयः ? गौरिति परामरे विकल्पः, सस्य "गकारादिपिय इति चेन् ; न ; 'तस्य समस्तस्यैकविकल्पवेदात्वायोगात् , क्रमभाषित्वात् । विकल्पोऽपि क्रममाव्येक एवेति चेत् ; न; क्रमबत्वे विषयवदेकत्वायोगात्, अन्यथा
झयानित्यतया लढयरनित्यरथव्यवस्थापन परस्याप्रेक्षायत्त्वमुपक्षिपति । व्यस्त एव से तद्विषय १० इति चेत् ; ब; प्रतिवर्ण विकल्पमेवप्रसङ्गान् । अस्त्येव तथा तझेदः, तथा च परस्य वचनम्
"गकारादिवर्णविकल्यानामपि ऋणोदयमासादयतामेकस्वाभावः” [प्र. कार्तिकाल. २११३३ ] इति; तदिदमसम्यहम् ; एकत्वाच्यवसायस्यैवसभावप्रसङ्गात्"., सदधिष्ठानस्य गौरत्येकस्य विकल्पस्याभायान् । अ (गः) इस्यरतोति पेत् ; न;"अयं गः' इति तदध्यवसाय.
स्थानसिखो व्यवहारप्रसिद्धस्य च तस्येदमुपायपरिचिन्तनम् । नच गई इत्यप्येऋविकल्प१५ सम्भवः, गकारस्याप्यमा त्रिकस्यानेकाक्षणक्रमभाषिन एकस्वानुपपत्तौ तोचर विफल्पानेकत्वरापि सुप्रसिद्धस्यात् । न च निरंशतद्भागविकल्पः शक्यनिरूपणः । एवमौकारादावपीरयभाव एवं विकल्पस्यापतितः । सोऽयं अभमिच्छतो मूलकछेद:-सतो विकल्पस्य पर्शनेकपाध्यवसायमुपपादयितुमुपकान्तेन तदभावस्यैवोपपादनात् । गकारभागेष्वेक एव विकल्प इति चेत्;
गफारादिवर्णेश्वप्येक एव स्यादिति दुाहसमेतत्-"गकारादिवर्थविकल्यानामपि" इत्यादि वस्तु२० वृत्तिपालोचन्या “तदुक्तं संवृत्या तु स एवामित्येकत्वकल्पनया सदेवत्वं न निधार्यते इति
चेत् ; मनु वस्तुस्तिपालोचनाया त एव "विकल्या न सम्भस्तीति प्रतिपादितम्, तत्कथं तेष "क्रमेणोश्ययत्वमान्यदा सम्भवति ? सम्भयतामपि "तेषां स्वसंविदितत्वात् परिस्फुटे भेदवेदने तदैव कथं वकत्वप्रायभिज्ञानविनमः ? तत्वसंवेदनस्यानिर्णयरूपत्वेन "तद्गृहीतस्यापि तद्भ दस्याऽगृहीतकल्पत्वादिति चेत; न; "नहि दृश्यस्य भेदेन तदै वैकस्यविभ्रमः" [प्र. वार्तिकाल० २२५४ ] इति स्ववचनोपद्रवापत्तेः ।
"अनेन दर्शनविषय एका (क) निश्चिते भेदे सदैवस्वविभ्रमस्य प्रतिक्षेपात्
विकल्पविषयलास्किल्पस्य । विकल्पादन ४ गती हि निस्किरपेतरयोरैकय न युगपद्विषमसमिधामल किन्तु विकल्पालकम् । ५ गहरादेवि-श,२०, ५०,०। ६ मकरादेः। यानित्यतया
स्याऽधौमत्..."- 10311014 सौगलस्य। ९ मकारादिः १० प्रतिवणम् । 11-माधि-मो.०, ५०,०। १२ एकत्वाध्यवसावाधारभूतस्य । १३यादिस्वस्ती-मा,ब०,२०,स.1 ११ अयमिति भाव। १५ च इत्य-ता। श्यध्यनिकरुपमा०, २०, ५०, ०१ १५-मात्रेक-80०, ०, ५०,०16 गकार दिवधिकरूपानामिरमादि वाक्य फपित्तम् । ११ विकल्पमा नमा, १०,१०,स.1 २० कमेकादयत्व-म०, च०, १०, ०।२१ विकल्पानाम् । २२ स्वसनदनगृहीतस्वापि । २३ विकल्पभेदस्व । २१ वचनैन ।