Nyayavinishchay Vivaranam Part 1

SR No.: 090296
Original Sutra Author: Vadirajsuri
Author: Mahendramuni
Publisher: Bharatiya Gyanpith
Total Pages: 609
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 19 MB

Page 154

प्रथमः प्रत्यक्षप्रस्ताव सकान्तं प्रत्यवभासते त्पित्तिकमिति चेन्; अबाह-'अअसा' इति तत्त्वत इत्यर्थः । तात्पर्यमत्र-म दर्शन लविकल्पादन्यत् ; अनुपलम्भास् । असतश्च न पैशवम् , सत्कर्ष तस्यान्यन्त्र प्रतिसक्रमकल्पनम् । न हि व्योमकुसुमसौरभप्रप्तिसक्रमकल्पनं सहकुसुमेषु प्रीतिपदं (प्रतीतिपद) प्रेक्षावताम् ।
भवदपि तत्तः प्रतिसझान्तं कुतः प्रतिशताम् ? सत एव विकल्पादिति चेत् ; ५ न; तस्य स्वरूप एव व्यापायत् । तस्य च वैशविविक्तत्वात , अविविक्तत्वे तलप्रतिसडकमायोगात् । न च तद्वियितवेदनमेय सवेदनम् , पीतविवितशतवेदनस्यैर पासवेवनवप्रसाविति । सर्ववेदनविभ्रमत्वापत्तिः । तद्विवेकस्तस्य न स्वसंवेद्य इति चेन् ; अस्वसंवेद्य एष दहिं विकल्पः, तद्विवेकव्यतिरिक्तस्य तद्रूपस्याभावात् । “सच्चेतमादिकमस्तीति चेत् ; न ; सस्थापि "तद्विवेकादव्यतिरेकात् । महासविदितावन्यतिरिक्त संविदितं नाम!"व्यतिरेकेवा वेशद्याव्यदि- १० रेका स्यात् , तद्विवेकव्यतिरेकस्य तव्यतिरेकस्वभावत्वात् । तथा च
वदपि प्रतिसहकान्त *सचैतन्यादिकं तव । प्रतिसक्रान्तपैशद्याव्यतिरेकाचदात्मवत् ।।२८०॥ सरसस्क्रामोऽप्यधिष्टानमेवमन्यापेक्षते । तस्यापि तदभेदे त्यासधुझान्तत्वमसंशयम् ॥२८॥ सत्राप्येवमविष्ठामपारम्पर्यप्रकल्पनाम् । अनवस्थाभुजङ्गी यामासंसारं न मुञ्चति ॥२८२॥
तस्मादृष्यतिरिक्तं च स्पाय सकान्तिमत्कथम् ? ।
वैशवाव्यतिरेके हि सधैतन्यादिक्रमपि सक्रान्तमे भवन् ! हि प्रतिसध्यान्ताव्यतिरिक्तम् अप्रतिसक्रान्तमुपफ्नम्। तत्प्रतिसक्रमे या अविष्क्षनान्तरमझीकर्तव्य निधिष्ठा- २० नप्रतिसक्रमाभावात्। सदधिष्ठानस्यापि तत्प्रतिसक्रमाव्यतिरेके प्रतिसझमत्यापते। तदपराधि. श्वानपरिकल्पनं तत्राप्येवमित्यनवस्था यौःस्थ्यमतिदुस्तरमासंसारमनुसरवासव्येत । तदासनासश्च विस्यमा सच्चेतमादिक तात्विकम्मरकर्सव्यम् । तदव्यतिरिक्तमय वैशर्थ कथं तदपि प्रतिसाचनातम् ? असो वास्तवमेव विकल्पस्य वैशद्यम् । तन तत एव विकल्पचित्प्रतिपत्तिः ।
अन्यत इति चेत् । न तेनाऽपि सद्विकस्पस्य स्वरूपमात्रविषयत्वेनामहात्, २५ सदग्रहले च न "तत्पतिपत्तिः, "अनधिगताधिष्ठानस्य 'वैद्गतप्रतिसक्रमप्रतिपनेरसम्भवान् ।
-पद-मा०,40,40,.२ प्रतिपदं भा०, २०, २०, 80 + ३-पि तत्र , य०, १०, सका ४ सह निर्विकल्पकस्यत्र तत्र विकल्पै । ५ विकल्पस्य । ६ स्वरूपस्य । देशभित्रत्वम् । वैशय. विवेक । ९-स्थाप्यभा-सार, ०१०, स. सदेवमादि-आ०,०,, साशयविकात् । १२ वाचविवेक मिझो। १३ वैशासादरम्यमेव स्थान् । १५ सचेतन्या-स०,ला। १५ त -म०प १७-६पते मा०,१०,५०,स०1 104 यम-त्रा०व०प०1१०-स्थानदी-श्रा०,३२,५०,स.। १९ तवा- । संगलेच भा०,०प०,स.१२० पैशासकान्तिप्रसिपतिः । २॥ तोऽपि भा०,०,५०,०। २२ विकल्पाग्रहणे । २३ वैश्मशान्तिप्रतिपत्तिः । २५ अनादिगता-मा०,०प०स० । २५ तहतत्य प्रतिताः ।