Page Text
________________
स्वरान्ता: पुल्लिङ्गाः
भूरवर्षाभूरपुनर्भूः ।।१९३ ॥ भूरुवं प्राप्नोति विभक्तिस्वरे परे वर्षाभूपुनवौं वर्जयित्वा । प्रतिभुवौ। प्रतिभुवः । सम्बोधनेऽपि तद्वत् । एवं स्वयंभू मित्रभू आत्मभू अग्निभू मनोभू प्रभृतयः । वर्षाभू पुनर्भू सेनानीवत् । वत्वं भेदः । इत्यूकारान्ता: 1 ऋकारान्त: पुल्लिङ्गः पितृशब्दः । सौ
कटप्रूप
खलवे
उकारांत शब्द पूर्ण हुए। अब ऊकारांत शब्द चलेंगे। कटप्रू+सि है यह यवक्री के समान चलेगा अन्तर इतना ही है कि यहाँ 'ऊ' को उव् हो जाएगा।
कटपूः कटवौ कटगुवः । कटघुवे कटप्रूभ्याम् कटप्रूभ्यः हे कटपूः । हे कटपुत्रौ । हे करघुवः । कटघुवः कटप्रूभ्याम् कटघूभ्यः करघुवम् कटघुवौ करघुवः कटावः कटम॒वोः कटपुवाम् कटवा कटप्रूभ्याम् कटप्रूभिः । कटघुवि कटप्वोः
आगे खलपू, शरलू, काण्डलू शब्द सेनानी के समान चलेंगे। मात्र यहाँ 'ऊ' को 'उव' न होकर व् हो जाएगा । यथाखलपू: खलप्वौ खलप्वः
खलपूभ्याम खलपूभ्यः हे खलपूः ! हे खलप्वौ । हे खलप्नः ! | खलप्दः खलपूभ्याम् खलपूभ्यः खलप्वम् खलप्वौ खलप्वः खलनः खलप्वोः खलप्वाम्
खलप्वा खसपूभ्याम् खलपूभिः । खलम्धि खलप्वोः खलपूषु प्रतिभू शब्द में कुछ भेद है। प्रतिभू + सि: + प्रतिभूः, प्रतिभू + औं है ।
वर्षाभू: और पुन : को छोड़कर स्वर वाली विभक्ति के आने पर भू को उ आदेश हो जाता है ॥१९३ ॥
प्रतिभुत् + औ= प्रतिभुवौ बना। संबोधन में भी इसी प्रकार है। यथास्वयंभूः स्वयंभुवौ स्वयंभुवः । स्वयंभुवे स्वयंभूभ्याम् स्वयंभूभ्यः हे स्वयंभूः । हे स्वयंभुवौ ! हे स्वयंभुवः | स्वयंभुनः स्वयंभूम्याम् स्वयंभूभ्यः स्वयंभुवम् स्वयंभुवो स्वयंभुवः स्वयंभुवः स्वयंभुदोः स्वयंभुवाम स्वयंभुवा स्वयंभूभ्याम् स्वयंभूभिः | स्वयंभुवि
स्वयंभुवोः
स्वयंभूष इसी प्रकार से मित्र भू आदि उपर्युक्त मनोभू पर्यन्त रूप चलेंगे। वर्षाभू पुन छोड़कर सूत्र में ऐसा क्यों कहा ? इन दोनों के रूप सेनानी के समान चलेंगे। अर्थात् ऊ को व् होकर वर्षा भवौ आदि रूप बनेंगे। यथा
वर्षाभू: (मेढक) वर्षापूः वर्षाभ्यौ वर्षावः । वर्षाध्वे वर्षाभूभ्याम् वर्षाभूभ्यः हे वर्षाभूः ! हे वर्षा नौ । हे वर्षाभ्वः ।। वर्षाम्चः वर्षाभूभ्याम् वर्षाभूभ्यः वर्षाभ्वम् वर्षावौ वर्षावः वर्षाचः वर्षावोः वर्षाभ्वाम वर्षाम्चा वर्षाधूभ्याम् वर्षापूभिः । वर्षाम्वि वर्षाभ्वोः वर्षाभूषु
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |