Page Text
________________
स्वरान्ताः पुल्लिङ्गाः
अस्त्रियां टा ना ॥ १६७ ॥
अग्निसंज्ञकात्परस्य टाना भवत्यस्त्रियाम् । मुनिना । मुनिभ्यां । मुनिभिः । इयि । ङे ।। १६८ ।।
अग्निसंज्ञकस्य इः एद्भवति उः ओद्भवति ङयि परे । मुनये। मुनिभ्यां । मुनिभ्यः । ङसिङसोरलोपश्च ॥ १६९ ॥
अग्निसंज्ञकस्य इः एद्भवति टः ओद्भवति ङसिङसोः परतः तयोरकारच लोप्यो भवति । मुनेः । मुनिभ्याम् । मुनिभ्यः । मुनेः । मुन्योः आमि नुरागमः । दीर्घमामि सनौ ॥ १७० ॥ नाम्यन्तं लिङ्गं दीर्घमापद्यते सनावामि परे । मुनीनाम् ।
-142
४५
डिरौ सपूर्वः ॥ १७१ ॥
अग्निसंज्ञकात्परो डि: पूर्वस्वरेण सह और्भवति । मुनौ । मुन्योः । मुनिषु । एवमग्नि गिरि रवि ऋषि यति कवि विधि राशि शीतरश्मि शालि दानवारि दैत्यारि सौरि सूरि विघ्नारि हेमाद्रि अद्रि हरि सारि शकुनि पाकशासन धूमधानि पद्मयोनि अपापति अतिथि ग्रन्थि पदाति मैत्रि बलि ध्वनि पाणि कपि अलि मणि जलधि अब्धि पयोधि निधि उपाधि नीरधि व्याधि शेवध्यादयः । द्विशब्दस्य तु भेदः । तस्य द्वयर्थवाचित्वात् द्विवचनमेव भवति । द्वि और अति स्थिते ।
अग्नि संज्ञक से परे स्त्रीलिंग के सिवाय बाकी में टा विभक्ति को 'ना' आदेश हो है ॥१६७॥
जाता
तो मुनिना बना। मुनि + भ्याम् = मुनिभ्याम् । मुनि + भिस्= मुनिभिः । मुनि + डे
अग्निसंज्ञक से परे हे विभक्ति के आने पर इ को ए और उ को ओ हो जाता है ॥ १६८ ॥
'मुन् ए + ए 'ए अय्' सूत्र से संधि होकर मुनय् + ए = मुनये बना ।
मुनि + डसि, मुनि + ङस्
इस स् विभक्ति के आने पर अग्नि संज्ञक इ को ए और उ को ओ हो जाता है और इस इस के अकार का लोप हो जाता है ॥१६९ ॥
तब मुने + स् । स् को विसर्ग होकर मुने: बन गया। मुनि + ओस् 'इवर्णो यम् सवर्णे' इस - ४४वें सूत्र से संधि होकर मुन्योस्, स् का विसर्ग होकर मुन्योः बना ।
मुनि + आम् "आमि च नुः” सूत्र से नु का आगम होकर मुनि + नाम् बना पुनः स् न् सहित आम् विभक्ति के आने पर नाम्यंत लिंग दीर्घ हो जाता है ॥ १७० ॥ तो मुनीनाम् बना । मुनि + ङि
अग्नि संज्ञक से परे 'ङि' विभक्ति पूर्व स्वर के साथ ही 'औ' हो जाती है ॥ १७१ ॥ मुन् इ + ङि मुन् औ मुनौ बन गया। पुनः मुन्योः और नामिकरपरः इत्यादि सूत्र से नाम से परे स् को '' करके मुनिषु बन गया ।
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |