Page Text
________________
३२६
कातन्त्ररूपमाला ___कर्मण्युपपदे धातोरण भवति । कुम्भं करोतीति कुम्भकारः। एवं काण्डलावः । वेदाध्यायः । कुम्भकारी।
हावामश्च ५८५॥ एभ्यः कर्मण्युपपदे अग् भवति । मित्रालायः । तन्तुवाय: । धान्यमायः ।
शीलिकामिभक्षाचरिभ्यो णः ॥५८६ ।। एभ्यो णो भवति कर्मण्युपपदे । दधिशीला 1 दधिकामा । दधिभक्षा । कल्याणाचारा स्त्रां ।
आतोऽनुपसर्गात्कः ॥५८७ ।। कर्मण्युपपदेऽनुपसर्गादाकारान्ताद्धातो: को भवति । धन ददातीति धनदः । एवं सर्वज्ञः ।
नाम्नि स्थश्च ।।५८८॥ नाम्नि उपपदे तिष्ठतिराकारान्ताच्च को भवति । समे तिष्ठतीति समस्थ: । कूटस्थः । कच्छेन पिबतीति कच्छप: । द्वाभ्यां पिबतीति द्विपः।
तुन्दशोकयोः परिमृजापनुदोः ।।५८९ ।। ___ तुन्दशोकयो: कर्मणोरुपपदयोः परिमृजापनुदिभ्यां को भवति । तुन्दं परिमाष्र्टीति तुन्दपरिमृजः अलसः । एवं शोकमपनुदतीति । शोकापनुदः । आनन्दकारी।
प्रे दाज्ञः ।।५१०॥ कर्मणि प्रोपपदे दाज्ञाभ्यां को भवति । प्रदः । पथि प्रज्ञः ।
समि ख्यः ।।५९१॥ कर्मणि समि चोपपदे ख्यातेः को भवति ।
कुम्भं करोति कुम्भकार: काण्ड लुनातीति = काण्डलावः । वेदं अधीते = वेदाध्याय: । स्त्रीलिंग में कुम्भकारी इत्यादि।
हा, वा, मा से कर्म उपपद में अण होता है ।।५८५ ॥ मित्र आह्वयती = मित्राटाय:, तंतुं वयति तंतुवाय: धान्यं मिमीते = धान्यमाय: । कर्म उपपद से शील काम भक्ष चर के आने पर 'ण' प्रत्यय होता है ॥५८६ ।।
दधिशीला, दधिकामा, दधिभक्षा, कल्याणाचारा। कर्म उपपद में होने पर उपसर्ग रहित आकारान्त धातु से 'क' प्रत्यय होता है ।।५८७ ।। __ कानुबंध से अंत स्वर का लोप हो जाता है। धनं ददातीति = धनदः सर्वजानातीति= सर्वज्ञ: । नाम उपपद में होने पर स्था और आकारान्त धातु से 'क' प्रत्यय होता है ॥५८८ ।।
समे तिष्ठतीति समस्थ: कूटस्थ: स्वस्थ: । कच्छेन पिबतीति कच्छप:, द्वाभ्यां पिबत्तीति द्विपः । तुंद और शोक उपपद में होने पर परिमृज् अपनुद से 'क' प्रत्यय होता है ॥५८९ ।। तुंदं परिमार्टि इति = तुंदपरिमृजः,—आलसी, शोकं अपनुदतीति शोकापनुद:-~-आनन्दकारी।
प्र उपपद में दा ज्ञा से 'क' प्रत्यय होता है ॥५९० ॥ प्रकर्षेण ददाति = प्रदः पथि प्रज्ञः।
सम् उपपद में रहने पर ख्या से 'क' प्रत्यय होता है ॥५९१ ॥
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |