Page Text
________________
तिङन्त:
भविष्यति भविष्यन्तीत्यादिना भविष्यति काले आशीः । इष्टस्याशंसनमाशी: । आशिषि च परस्मै ॥ ३५५ ।।
सर्वेषां धातूनां गुणो न भवति आशिषि च सर्वत्र परस्मैपदे परे । भूयात् भूयास्तां भूयासुः । भूयाः भूयास्तं भूयास्त । भूयासं भूयास्व भूयास्म विनिमये वागतिहिंसाशब्दार्थहरू इति चुरादित्वादात्मनेपदं । व्यतिभविषीष्ट । एधिषीष्ट एधिषीयास्तां एथिवीरन् । एधिषीष्ठाः एधिषीयास्थां एधिषीध्वं । एधिषीय एधिषीवहि । पच्यात् । पक्षीष्ट नद्यात् । संसिषीष्ट । असिषीष्ट । ध्वंसिषीष्ट । स्वपिवचियजादीनामिति संप्रसारणम् । नाम्यन्तानामिति दीर्घ सुप्यात् । इज्यात् । व्येञ् संत्ररणे । उभयपदी | वीयात् वीयास्तां वीयासुः । व्यासीष्ट व्यासीयास्तां व्यासीरन् । चिञ् चयने चीयात्। वेषीष्ट । वेञ् तन्तुसन्ताने । उभयपदी । ऊयात् ऊयास्तां ऊयासुः । वासीष्ट वासीयास्तां वासीरन् । ज्या वयोहानौ । पराजीथात् । व्यध ताडने । विध्यात् । अद्यात् । अशूञ् व्याप्तौ । अशिषीष्ट अशिषीयास्तां अशिषीरन् । बुङ् व्यक्तायां वाचि । ३६॥
T
बुवो वचिर्भवत्यसार्वधातुकविषये । उच्यात् । वक्षीष्ट । इत्यादि । अध्यात् । शयिषीष्ट । हूयात् । हासीष्ट ।
२७९
आशिष्येकारः || ३५७ ॥
दामादीनामेकारो भवत्याशिष्यगुणे । विधेयात् । विधासीष्ट विधासीयास्तां विधासीरन् । उभयपदी । देयात् । मेयात् । गेयात् । पेयात् । स्थेयास्तां । अवसेयास्तां । हेयात् । अगुण इति किं ? धासीष्ट
अथ आशी: प्रकरण प्रारंभ
'भविष्यति भविष्यन्त्याशी श्वस्तन्य: ३५३ सूत्र से भविष्यत् काल में आशीः विभक्ति होती हैं। इष्ट का आशंसन करना आशी: है अर्थात् आशीर्वाद देना ।
आशिष में सर्वत्र परस्मैपद में सभी धातुओं को गुण नहीं होता है ॥ ३५५ ॥
भूयात् भूयास्तां भूयासुः । भूयाः भूयास्तं भूयास्त । भूयासं । भूयास्व भूयास्म । विनिमय अर्थ में— अदल बदल करना 'विनिमये वा गतिहिंसा— शब्दार्थहस' इति चुरादित्वात् आत्मने पदं । वि और अति उपसर्ग से भू श्रातु आत्मनेपदी हो जाता है। आत्मनेपदी में गुण हो जायेगा । व्यतिभविषीष्ट । एधिषीष्ट । पच्यात् । पक्षीष्ट । नद्यात् । स्रंसिषीष्ट । श्रंसिषीष्ट । ध्वंसिषीष्ट । 'स्वपिवचियजादीनां' इस सूत्र संप्रसारण हुआ है।
सुध्यात् । इज्यात् । व्येञ् उभयपदी है- संप्रसारण दीर्घ होकर वीयात् । व्यासीष्ट । चित्र - चयने । चीयात् । चेषीष्ट । वेञ्- उभयपदी । ऊयात् । वासीष्ट ज्या वयोहानौ । पराजीयात् ।
I
व्यध--- ताडन करना। विध्यात् । अद्यात् । अशूङ्— व्याप्तौ । अशिषीष्ट । ब्रूञ्- स्पष्ट बोलना । ब्रू को असार्वधातुक में वच् हो जाता है ॥ ३५६ ॥
व को उ संप्रसारण। उन्यात् । वक्षीष्ट । इत्यादि ।
इक्— स्मरण करना। अधीयात् । शयिषीष्ठ । हूयात् । हासीष्ट ।
आशिष में अगुण विभक्ति के आने पर दा मा, आदि धातुओं को एकार हो जाता है ॥ ३५७ ॥
वा- विधेयात् । विधासीष्ट । दा-देयात् । मेयात् । गेयात् । पेयात् । स्थेयात् । अवसेयात् । हेयात् ।
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |