Page Text
________________
तिङन्तः
२७७
सुट् भूषणे सम्पर्युयात् ।।३४७ ॥ सम्पर्युपात्परस्य कृञ् आदौ सुट् भवति भूवर्णेऽर्थे द्विवचने ।
शिट्परोऽघोषः ॥३४८॥ अभ्यासस्य शिर: परोऽघोषोऽवशेष्यो भवति । शिटो लोप इत्यर्थः । संचस्कार ।
ऋतश्च संयोगादेः॥३४९ ॥ संयोगादेर्धातो; तो गुणो भवति परोक्षायामगुणे । संचस्करतुः संचस्करु: । संचस्करिथ संचस्करथः संचस्कर। परिचस्कार परिचस्करतः। उपचस्कार उपचस्करत: उपचस्करः। उपचस्करे उपचस्कराते उपचस्करिरे । उपचस्करिवे उपचस्कराथे उपचस्करिध्वे । उपचस्करे उपचस्करिवहे उपचस्करिमहे । इति तनादिः । चिक्राय चिक्रियतुः चिक्रियुः । चिक्रियिथ चिक्रियथुः । चिक्रिये चिक्रियाते चिक्रियिरे । वने वव्राते वविरे।
सवृभृस्तुद्रुशुश्रुव एव परोक्षायाम् ।।३५० ॥ एभ्यो धातुभ्यः परो नेड् भवति एव परोक्षायां । जग्राह जगहतः जगहः । जगृहे । इति क्यादिः ।
चकास्कास्प्रत्ययान्तेभ्य आम् परोक्षायाम् ॥३५१॥ एभ्य आम् भवति परोक्षायां । चकास् दीप्तौ। चकासानकार चकासासक्रतुः । चकासाचने चकासाश्चक्रांते चकासाश्चक्रिरे । कास भास दीप्तौ । कासाञ्चके। चोरयाञ्चकार । चोरयाश्चक्रे । पातयामास पालयामासतुः । पालयानकार पालयाचक्रतुः पालयाञ्चक्रः । एवं पालयाञ्चक्रे पालयांञ्चक्राते पालयाचक्रिरे। तन्त्रयाञ्चक्रे । वारयाञ्चकार । वारयाञ्चक्रे ।
भूषण अर्थ में सम् परि उप उपसर्ग से परे कृ धातु की आदि में सुट् होता है ॥३४७ ॥ द्वित्व होता है।
अभ्यास शिट् के परे अघोष अवशेष रहता है ॥३४८ ॥ अर्थात् शिट् का लोप हो जाता है। संचस्कार | परोक्षा के अगुण में संयोगादि धातु से ऋकार को गुण हो जाता है ॥३४९ ।। संचस्करतुः संचस्करु: । परिचस्कार । उपचस्कार । इस प्रकार से परीक्षा में तनादि गण समाप्त हुआ।
अथ परोक्षा में क्यादि गण। क्री-चिक्राय चिक्रियतुः चिक्रियुः । चिक्रिये । वने। परोक्षा में सू, तु, शु, स्तु, द्रु, जु और श्रु धातु से परे इट् नहीं होता है ॥३५० ॥ जग्राह जगृहतु: जगृहुः । जगृहे। इस प्रकार से परीक्षा में क्यादि गण समाप्त हुआ।
अथ परोक्षा में चुरादि गण । परोक्षा में चकास् कास और प्रत्ययांत से आम् होता है ॥३५१ ॥ चकास-दीप्त होना। चकासाञ्चकार । चकासासक्रतुः चकासाञ्चकु: । चकासाश्चक्रे । कास भास-दीप्त होना कासाचक्रे । चुर्-स्तेये। चोरयाश्चकार । चोरयाञ्चक्रे। पालयामास । पालयांबभूव । पालयाशकार पालयाचक्रे । तन्त्रयाञ्चक्रे । वारयाञ्चकार । वारयाञ्चके ।
| SR No. | 090251 |
| Book Title | Katantra Roopmala |
| Original Sutra Author | Sharvavarma Acharya |
| Author | Gyanmati Mataji |
| Publisher | Digambar Jain Trilok Shodh Sansthan |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 420 |
| Language | Hindi, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Grammar |
| File Size | 10 MB |