Page Text
________________
जैनेन्द्र-व्याकरणम्
[अ० ४ पा० ४ सू० १२५-१३३
1
ः ॥४४॥१६॥ श्रच सत्यञ्चेर्नष्टनकारो ग्रह्यते । तदन्तस्य गोरकारस्य स्वं भवति । प्रतीचः पश्य । प्रतीचा । प्रतीचे । मधूचः पश्य । मधूचा | मधूचे । भस्येत्येव । प्रत्यञ्चमिच्छति प्रत्ययति । कन् । स्वादिष्वभावात्पूर्वस्य भसंज्ञा नास्ति । श्रच इति नष्ट नकारग्रहणं किम् ? प्रत्यञ्चः पश्य । प्रत्यत्वा । प्रत्यचे। " नाओ: पूजे " [ ४|४|११ ] इति नखाभावः ।
३३२
दः || ४|४|१२६ ॥ उद: परस्याच ईकारादेशो भवति भस्य । उदीचः पश्य । उठीचा उद्रीने । उदीच्यः | "युप्रागप्रागुदप्रतीचो यः " [शशक० ] इति यः । श्रखापवादोऽयम् ।
श्रतो धोः || ४|४|१२७ ॥ श्राकारान्तस्व श्रोर्भस्यवं भवति । कीलालपः पश्य । कीलालपा । कीलाल | शुभ्यः पश्य | शुभंया । शुभंये। आत इति किम् ? आमराया । आमए ये । धोरिति किम् ? मालाः पश्य । "जुनश्चः मस्त्यः " [५|१|१०३] "थइनोरातः” [४|४|१०२ ] इत्यादयः सौत्रा निर्देशाः । भस्येत्येव । क्षीरपायिच्छति क्षीरपीयति ।
तोब शतेर्डिति || ४|४|१२८ ॥ भस्य विंशतेर्डिति परतस्तिशब्दस्य स्वं भवति । विशत्या कोतो विशकः । ." विंशतित्रिंशद्भ्यां दुरखौ" [ ३|४|११ ] इति कुः । तिखे कृते "पुप्यतोऽपरे” [ ४३८४] इति पररूपत्वम् । विंशतैः पूरणं विंशं शतम् । विंशतिरधिका श्रस्मिन्निति " तदस्मिन्नधिकमिति शद्दान्ताः " [ ३२४/१६७ ] “विंशते” [३।४।१६८ ] इति ङः । आसन्ना विंशतेरिमे श्रासन्नविंशाः । "संख्येये [११३८७] इत्यादिना सः । “संख्यावाडोऽबहुगणात्” [४/२/६९ ] इति डः सान्तः । द्वितीति किम् ? विंशत्या |
हरवतकस्य दिति परतः खं भवति । त्रिंशता क्रीतः त्रिंशकः । विंशं शतम् । ग्रासन्नाश्चतुर्णामिमे ग्रासन्नन्वताः । कुमुद्वान् । नचान् । वेतस्वान् । कुमुदा यस्मिन् देशे सन्ति " कुमुद्रनइवेतसाङ्कित्” [३।२।६७ ] इति मनुः । नलम् । नडा अस्मिन् देशे सन्ति "नवशादाङ्कित्" [३/२२६१] इति बलः । डिस्करणसामर्थ्यादमस्यापि देः खम् । अतएव उपसरे जात उपसरजः । मन्दुरायां जातः मन्दुरजः । "रखे चापः क्वचिखौ " [ ४।३।१७३ ] इति प्रः ।
नोऽपुंसो वृति. ॥४|४|१३०॥ नकारान्तस्य भस्य इति परतष्टिखं भवत्यपुंसः । श्राग्निशमिः । देवशमिः । औलोमिः । बाहूवादित्यादि । न इति किम् ? वैद्युतोऽग्निः । पुंस इति किम् ? पुंस इदं पोस्नम् । "स्त्रीपु साम्नुक्त्वात्” [३।१।७२ ] इति अञ्नुको । छतीति किम् ? शर्मणा । शर्मणे । भस्येव । शर्मा भगतं शर्मक्षयम् । शर्ममयम् । " हेतु मनुष्याद्वा रूप्यः " [ ३३३३५५ ] इति रूपमयदौ ।
सब्रह्मचार्याः || ४|४|१३१ ॥ सब्रह्मचारित्रित्येवमादीनां हृति देः खं भवति । सब्रह्मचारिणः शिष्यः सामाचारः । पीठसर्पिणोऽयं पैटसर्पः । कलापिनोऽयं कालापः । अथवा कलापिना प्रीकमधीते शौनकादेषु वैशम्पायनान्तेवासित्वाणिनि प्राप्ते " कलापिनोऽय् " [३।३७६] इत्यण् । "तस्पधीते” [३१२१५१] इत्यण | "उपयोक्कात्” [३।२१५४] इत्युप् | "छन्दोमाह्मणानि चाश्रव" [३|२| ५६ ] र्शत अध्येतृवियता । कुथुमिनः शिष्यः कौथुमः । तितिलिनः तैतिलः । जजलिनः जाजलः । श्रन्येषां तैतिलिजाजलिशब्दावाचार्यवचनावुपचाराद् ग्रन्थोऽपि तयोरुक्तः । तमधीते तैतिलः । जाजलः । लाङ्गलिनः शिष्यः लाङ्गरिनमधीते या लाङ्गलः । शिलालिनोऽयं शैलालः । शिखडिनोऽयं शैखण्ड: । सूकरसभनोऽयं सौकरतनः । सुपर्वणः सपत्रः । इमन्तानां "प्रायो ऽनपत्ये ऽग्निः” [४/३/१५५] इति टिखप्रतिषेधः प्राप्तः ।
इवाश्मचर्मणां सङ्कोचविकार कोशेषु ||४|४|१३२ ॥ श्वन् अश्मन् चर्मन् इत्येतेषां संकोच विकार कोश इत्येव हृति : खं भवति । शौकः संकोचः । शौवनोऽन्यत्र । कथं शौवं मांसम् | "अलः” [४।४।१५८] इत्यत्र मायोमहानुत्तर्विकारे विप्रतिषेधो नेष्यते । श्मनो विकार श्राश्मः । श्रश्मनोऽन्यत्र । चार्मः कोशः । चार्मणोऽन्यः ।
A
| SR No. | 090209 |
| Book Title | Jainendra Mahavrutti |
| Original Sutra Author | Abhaynanda Acharya |
| Author | Shambhunath Tripathi |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | |
| Total Pages | 546 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Devotion, & Worship |
| File Size | 16 MB |