________________
११४
गद्यचिन्तामणिः
[ ६२ आयनन्दिगुरुणा - ढप्रतापिनः, सश्रुतयोऽप्यश्रुतयः, अङ्गस्पृहा अप्यनङ्गस्पृहाः, अभिषिक्ता अप्यनाभावाः, जडसंसक्ता अप्यूष्मलस्वभावाः, सुलोचना अप्यदूरदर्शिनः, सुपादा अपि स्खलितगतयः, सुगोत्रा अपि गोत्रोन्मूलिन:, सुदण्डा अपि कुटिलदण्डाः, सिंहासनस्थिता अपि पतिताः, हिंसाप्रधानविध
इति विरोधः पक्षे सकर्णा अपि अश्रुतयः शास्वहिता इति पा हारः, अङ्गस्पृहा अघि शरीरस्पृहा अपि अनङ्गस्पृहा न विद्यतेऽङ्गस्पृहा येषां तथाभूता इति विरोध: पक्षे अस्पृहा अपि अननस्पृहा अनङ्गे मदने स्पृहा येषां तयाभूता इति परिहारः, अभिषिक्ता अपि राज्याभिषेककालेऽभिषिक्ता अपि जलस्नाता अपि अनास्वमावा अक्लिास्त्रमावा इति विरोधः पक्षे अना निर्दयः स्वभावो येषां तथाभूता इति परिहारः, जइसंसक्ता अपि उलयोरभेदान्जलसंसक्ता अपि उष्मल
स्वभावा उपणस्वमावा इति विरोधः पक्षे जडसंसका अपि मुखसंपर्कसहिता अपि उप्मलस्वभावाः क्रुद्ध१० स्वभावा इति परिहारः, सुलोचना अपि सुप्ठुलोचनसहिता अपि अदूरदर्शिनो दूरं न पश्यन्तीत्येवंशीला
इति विरोधः पक्षे अदूरदर्शिनो भविष्यज्ज्ञानरहिता इति परिहाराः, सुपादा अपि सुन्दरसादसहिता अपि स्खलिता पतनशीला गतियेषां तथाभूता इति विरोधः पक्षे स्खलिता दुराचारेण भ्रष्टा गतिः परलोको येषां तथाभूता इति परिहारः, सुगोत्रा अपि गां पृथिवीं ब्रायन्त इति गोत्राः सुष्टु गोत्रा येषां तथाभूता अपि
गोत्रोम्मूलिनो गोत्रान्पृथिवीरक्षकानुन्मूलयन्तीत्यवंशीला इति विरोध: पक्षे सुगोत्राः सुष्टु गोत्रं येषां १५ तथाभूता अपि सुकुला अपि गोत्रोन्मूलिनः कुलोच्छेद का दुराचारेण स्वकुलं दूषयन्त इति परिहारः, सुदण्या
अपि सुष्टु दण्डः सैन्यं येषां तथाभूता अपि कुटिलदण्डा चक्रसैन्या इति विरोधः पक्षे कुटिलदण्डा वक्रशासना इति परिहारः, सिंहासनस्थिता अपि पतिता अधोभ्रष्टा इति विरोधः पक्षे पतिता भ्रष्टचारित्रा इति परिहारः, हिंसाप्रधानविषयोऽपि हिंसाप्रधानो याज्ञिकहिंसाप्रमुखो विधिरनुष्टानं येषां तथाभूता अपि
अत्यधिक तापसे युक्त पदार्थों को सहन नहीं करनेवाले हैं ( पक्षमें-प्रताप-तेजके इच्छुक २० होकर भी अन्य प्रतापी-तेजस्वी मनुष्यों को सहन नहीं करनेवाले हैं)। सश्रुति--कानोंसे
सहित होकर भी अश्रुति-कानोंसे रहित हैं (पक्ष में सश्रुति-कानोंसे सहित होकर भी अश्रुतिशास्त्रोंसे रहित हैं)। अंगस्पृह-शरीरमें स्पृहा-इच्छा रखनेवाले होकर भी अनंगस्पृहशरीरमें स्पृहा नहीं रखनेवाले हैं (पक्ष-अंगस्पृह-शरीरमें स्पृहा रखनेवाले होकर भी
अनंगस्पृह-काममें इच्छा रखनेवाले हैं)। अभिषिक्त-जल के द्वारा अभिषेकको प्राप्त होनेपर २५ भी अनाद्रभाव--आर्द्रपन-गीलापनसे रहित है ( पक्ष में-अभिषेकको प्राप्त होनेपर भी
अनाद्रभाव-निर्दय अभिप्रायसे युक्त हैं)। जडसंसक्त-जलसंसक्त-जलसे सहित होनेपर भी ऊष्मल स्वभाव-गरम स्वभावका धारण करनेवाले है (पक्षम-जडसंसक्त-मूखजनाक संसर्गमें रहकर भी ऊष्मल स्वभाव-तेजस्वी प्रकृति के धारक हैं)। सुलोचन- उत्तम नेत्रोंसे
युक्त होकर भी अदूरदर्शी--दूर तक नहीं देखनेवाले हैं (पक्षमें सुलोचन--सुन्दर नेत्रोंसे युक्त ३, होनेपर भी अदूरदर्शी--भविष्य के विचारसे रहित हैं)। सुपाद-उत्तम पैरोंसे युक्त होनेपर
भीस्खलित गति-लड़खड़ाती चालसे सहित हैं (पक्षमें-सुपाद उत्तम पैरोसे सहित होकर भी स्खलित गति-पतित दशासे युक्त हैं। सुगोत्र-उत्तम नामके धारक होकर भी गोत्रीन्मूली-नामका उन्मूलन करनेवाले हैं ( पक्ष में सुगोत्र-उच्च कुल में उत्पन्न होकर भी गोत्रो
न्मूली-अपने कुलको नष्ट करनेवाले हैं)। सुदण्ड--अच्छे दण्डसे युक्त होकर भी कुटिल ३५ दण्ड-टेढ़े दण्डसे युक्त हैं ( पक्षमें सुदण्ड-अच्छी सेनासे युक्त होकर भी कुटिल दण्ड
भयंकर सजा देनेवाले हैं ) । सिंहासनपर स्थित होनेपर भी पतित-मांचे पड़े हुए हैं ( पक्षमें सिंहासनारूढ होनेपर भी पतित-भ्रष्ट हैं) हिंसाप्रधान विधि-हिमाप्रधान काय-हिंसा
-