Page Text
________________
पञ्चदशः सर्गः
अन्यदीयं चरितं प्रच्छादयति, किं मनुष्यः किमिति शब्देन मनुष्य आक्षिप्यते, मनुष्यमात्रोऽकुलीनो न रहयति || २१ ||
प्रशमय रुषितं प्रिये प्रसीद प्रणयजमप्यहमुत्सहे न कोपम् ।
तव विमुखतयाऽधिरूचापे मनसिशये कुपिते कुतः प्रसादः ||२२||
प्रशमवेति है प्रिये वल्लभे तत्तस्मात् कारणात् त्वं रूपितं रोपं प्रशमप, तथा प्रसीद प्रसन्ना भव, यस्मात् अहमपि नोत्सहे न सोढुं शक्नोमि कम् ? प्रययजमणि हसमुत्पन्नमपि कोपम्, कुतः कस्मात् प्रसादः प्रसन्नता स्यात् अपि तु न भवेत् क सति ? मनसिशयं कन्द कुपिते प्रानको कथम्भूते ? अधिरूद्रचापे अधिज्य कोदण्डे, कया ? तव विमुखतया भवत्याः पराङ्मुखत्वेन ॥ २२ ॥
मम यदि युवतिं विशङ्कयां श्वसिमि तव श्वसितैर्नृपान्ययोगः । भवतु मनसि संशयस्त्वमक्यात्प्रविभजसे त्वयि जीवितं कथं मे ||२३||
२७१
1
ममेति-यदि चेत् विशङ्करो शङ्काविपयीकरोषि का सौ त्वम् काम् ? युवति कामिनीम्, कथम्भूताम् ? अन्यामम् कस्य? मम, तदा मृणा एवमेव अन्ययोगः अन्यत्याः कामिन्याः योगः सम्बन्धः, यः श्वसिमि प्राणिमि ? तव भवत्याः श्वसितैः प्राणितैः भवतु नाम मनसि संशयः सन्देहः, कथं प्रविभजसे केन प्रकारेण पृथक्करोपि, कासी ? त्वं भवती, किम् ? जीवितं त्वयि स्थितम् कस्य ? मे मम कल्मात् ? ऐक्यात् अपृथक्त्वात् || २३ ॥
न पुनरिदमहं करोमि जीवन्निति शपथेऽधिकृते पुराकृतं स्यात् । स्वज कुपितमितीरिते नु सत्यं कुपितवती भवसीव तन्न जाने ||२४||
,
3
नेति - अहो सत्यं कुपितवती सवय तन्न जाने तन्न वेद्मग्रहम् के सति ? इरितेऽभिहिते सति कथित इत्यर्थः, कथम् ? इत्युक्तप्रकारेण त्यज जहि क्रिम, कुपितं कोपम् यतः स्वात् भवेत् किम् ? पुराकृतं कर्म च सति ? शपथे आज्ञायाम्, कथम्भूते ! अधिकृतेऽङ्गीकृते कथमिति ? जीवन् पुनरिदं नाहं करोमि इति ॥ २४ ॥
हुतिमवलोक्य नाथमानं कलयसि सत्यमिमं कृतापराधम् ।
अनुदितवचनं नवप्रियं मां गणयसि गर्वितमन्यवारितं वा ||२५|
बह्निति-कल्यास जागा, कासी ? त्वन् कम् ? इमं जनं कृतापराधं विहितागसम् कथम् ? सत्यं परमातः, किं कृत्वा ? पूर्वमवलोक्य निरीक्ष्य, कम् ? मामू, किं कुवाणंम ! नाथमानं याचमानम्, कथम्भूतं सन्तम् ? बहुतिथं बहूनां पूरणं बहून् जनान् मेलयित्वा के सह प्रार्थयन्तमित्यर्थः तथा गणयसि मन्यसे, कम् ? माम्, है तो क्या सम्मीची मातृ-पितृ पक्ष में (पक्षि ) उत्पन्न मनुष्य नहीं छिपायेगा ? ॥ २१ ॥ हे प्रिये, कोपको शान्त करो, प्रसन्न हो जाओ। मैं प्रणयकी लड़ाईको भी सहन नहीं कर सकता हूँ । तुम्हारे मुख फेर लेने पर और मनमें उत्पन्न कामदेवके धनुष चढ़ा लेनेपर मेरी कहाँ कुशल है ? ||२२||
यदि तुम्हें मेरी किसी दूसरी प्रेमिका के होनेका सन्देह है तो विश्वास रखो मैं तुम्हारी ही साँससे जीवित हूँ, पर सम्बन्ध है । मनके सन्देहको जाने दो। तुमपर ही मेरा जीवन हूँ । तुम्हारे प्राणोंमें एकमेक मेरे प्राणोंको क्यों अलग करती हो ? || २३ ||
1
शायद कभी पहले भूल हुई हो । क्रोध छोड़ो। 'फिर जीते जी कभी ऐसा अपराध नहीं करूँगा ।' ऐसी शपथ ले लेने पर भी मैं यथार्थ नहीं जानता कि क्यों तुम कुपित हो गई हो ||२४||
विविध प्रकार से तुम्हारी प्रार्थना करते हुए देखकर क्या मुझको वास्तवमें ही तुम
"
| SR No. | 090166 |
| Book Title | Dvisandhan Mahakavya |
| Original Sutra Author | Dhananjay Mahakavi |
| Author | Khushalchand Gorawala |
| Publisher | Bharatiya Gyanpith |
| Publication Year | 1970 |
| Total Pages | 419 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Literature, Story, & Poem |
| File Size | 16 MB |