________________
मनुयोगदारो भवन्ति ? असंख्येयेषु भागेषु भवन्ति ? नो संख्येयतमभागे भवन्ति, असंख्येय. तमभागे भवन्ति, नो संख्येयेषु भागेषु भवन्ति, नो असंख्येयेषु भागेषु भवन्ति । एवमवक्तव्यकद्रव्याण्यपि भणितव्यानि ॥मू०८८॥
टीका-'नेगमववहाराणं' इत्यादि
नैगमव्यवहारसम्मतानि आनुपूर्वीद्रव्याणि व्यणुकस्कन्धप्रभृत्यनन्ताणुकस्कन्धपर्यन्तानि सर्वाण्यपि आनुपूर्वीद्रव्याणि शेपद्रव्याणाम् अनानुपूर्व्यवक्तव्यकद्रव्यलक्षणानां कियति भागे भवन्ति ? किं संख्येयतमभागे भवन्ति, यथा-असया( असंखिज्जइभागे होज्जा ) असंख्यातवें भाग में हैं ? या (संखे. ज्जेसु भागेसु होज्जा) संख्यात भागों में हैं ? या (असंखेज्जेसु भागेसु होज्जा) असंख्यात भागों में हैं !
उत्तर- ( नो खेज्जहभागे होज्जा ) संख्यातवें भाग में नहीं है-(असंखेज्जइभागे होज्जा ) किन्तु असंख्यातवें भाग में हैं । ( नो संखेज्जेसु भागेसु होज्जा नो असंखेज्जेसु भागेप्नु होज्जा) संख्यात भागों में नहीं हैं ' और न असंख्यात भागों में हैं । (एवं अवत्तव्वगदव्वाणि वि भाणियब्वाई) इसी प्रकार से अवक्तव्यक द्रव्यों के विषय में भी ऐसा ही कथन जानना चाहिये
भावार्थ -त्र्यणुक स्कंध आदि से लेकर अनन्त परमाणु स्कंध पर्यन्त जितने भी स्कंध हैं वे सब आनुपूर्वी द्रव्य हैं । अनंत एक २ परमा. णु और अनंत द्यणुक स्कंध क्रमशः अनानुपूर्वी और अवक्तव्यक द्रव्य हैं। पूछने वाले का यह अभिप्राय है कि आनुपूर्वी द्रव्य अनानुपूर्वी और मासमा लय छ १ (संखिज्जेसु भागेसु होज्जा ) सभ्यात मागीमा सय ? (असंखिज्जेसु भागेसु होज्जा) , मसप्यात मागीमा 14 छ ?
उत्तर-(नो संखिज्जइ भागे होज्जा, असंखेज्जइ भागे होज्जा) सभ्यातमा भामा नथी, ५ असण्यातमा मामा छ, (नो संखेजेसु भागेसु होज्जा, नो असंखेज्जेसु भागेसु होज्जा) अध्यात मागोमा ५ नथी भने असण्यात भागमा ५ नथी. (एवं अवत्तव्वगव्वाणि वि भाणियव्वाई') सत०४ દ્રવ્યના વિષયમાં પણ અનાનુપૂવ દ્રવ્યના જેવું જ કથન भही सय ४२७ .
ભાવાર્થ-ત્રણથી લઈને અનંત પરમાણુવાળા જેટલા કહે છે, તેમને આનુપૂર્વી દ્રવ્યો કહે છે જે અનંત એક એક સ્વતંત્ર પરમાણુ છે તેમને અનાનવી દ્રવ્ય કહે છે. બે પરમાણુવાળા જે અનંત કહે છે તેમને અનાનુપૂવી અને અવક્તવ્યક દ્રવ્ય કહે છે આ સૂત્રમાં પ્રશ્નકર્તા એ પ્રશ્ન પૂછે છે કે આનુપૂર્વી