________________ આગમસૂત્ર 12, ઉપાંગસૂત્ર 1, ઉવવાઈયા - દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી, ભાવથી, દ્રવ્યથી સચિત્ત-અચિત્ત-મિશ્ર દ્રવ્યોમાં, ક્ષેત્રથી ગામ, નગર, અરણ્ય, ખેતર, ખળો, ઘર કે આંગણમાં, કાળથી સમય કે આવલિકા કે યાવત્ અયન કે બીજા દીર્ઘકાળ સંયોગોમાં, ભાવથી ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, ભય(શોક, દુર્ગાછા), હાસ્ય(રતિ, અરતિ)માં-હોતો નથી. તે ભગવંતો વર્ષાવાસ સિવાયના ગ્રીષ્મ-હેમંતના આઠ માસોમાં ગામમાં એક રાત્રિ અને નગરમાં પાંચ રાત્રિ રહેતા હતા. વાસલા અને ચંદનમાં સમાન દષ્ટિવાળા, ઢેફા કે સોનામાં સમાન વૃત્તિવાળા, સુખ-દુઃખમાં સમ ભાવવાળા, આલોક-પરલોકમાં અપ્રતિબદ્ધ, સંસારપારગામી, કર્મના નિર્ધાતન માટે અમ્યુત્થિત થઈને વિચરતા હતા. સૂત્ર૧૮ તે ભગવંતોને આવા વિહારથી વિચરતા આ આવા પ્રકારે અત્યંતર-બાહ્ય તપ ઉપધાન હોય છે. તે આ પ્રમાણે –છ ભેદે અત્યંતર અને છ ભેદે બાહ્ય. સૂત્ર-૧૯ (અધૂરું...) તે બાહ્યતપ શું છે ? બાહ્યતપ છ ભેદે છે. તે આ રીતે - અનશન, ઊનોદરિકા, ભિક્ષાચર્યા, રસપરિત્યાગ, કાયક્લેશ પ્રતિસંલિનતા. તે અનશન શું છે? અનશન બે ભેદે છે - ઇત્વરિક, યાવત્કથિત. તે ઇત્વરિક શું છે ? અનેકવિધ છે - ચતુર્થભક્ત, છઠ્ઠભક્ત, અઠ્ઠમભક્ત, દશમભક્ત, બારસભક્ત, ચૌદશભક્ત, સોલશભક્ત, અર્ધમાસિકભક્ત, માસિકભક્ત, બેમાસિક-ભક્ત યાવત્ છમાસિકભક્ત. તે યાવત્કથિત શું છે? બે ભેદે છે - પાદપોપગમન અને ભક્ત પ્રત્યાખ્યાન. તે પાદપોપગમન શું છે ? બે ભેદે છે - વ્યાઘાતિમ અને નિર્વાઘાતિમ. તે નિયમા અપ્રતિકર્મ છે. તે પાદપોપગમન છે. તે ભક્તપ્રત્યાખ્યાન શું છે ? બે ભેદે છે - વ્યાઘાતિમ, નિર્વાઘાતિમ. તે નિયમાં સપ્રતિકર્મ છે. તે ભક્ત પ્રત્યાખ્યાન કહ્યું, તે અનશન કહ્યું. સૂત્ર-૧૯ (અધૂરથી....) તે ઊનોદરિકા શું છે ? તે ઊનોદરિકા બે ભેદે છે - દ્રવ્ય ઊનોદરિકા અને ભાવ ઊનોદરિકા. તે દ્રવ્ય ઊનોદરિકા શું છે? તે બે ભેદે છે - ઉપકરણ દ્રવ્ય ઊનોદરિકા અને ભક્ત-પાન દ્રવ્ય ઊનોદરિકા. તે ઉપકરણ દ્રવ્ય ઊનોદરિકા શું છે ? તે ત્રણ ભેદે છે - એક વસ્ત્ર, એક પાત્ર, એક ગૃહસ્થો દ્વારા ત્યકતા નિર્દોષ ઉપકરણ રાખવું. આ ઉપકરણ દ્રવ્ય ઊનોદરિકા છે. તે ભોજન-પાન દ્રવ્ય ઊનોદરિકા શું છે ? તે અનેક ભેદે છે - કુકડીના આઠ ઇંડા પ્રમાણ માત્ર કોળિયા આહાર કરતા અલ્પાહાર, બાર કુકડી ઇંડા પ્રમાણ માત્ર કોળિયા આહાર કરતા અપાóઊનોદરિકા, સોળ કુકડી ઇંડા પ્રમાણ માત્ર કોળિયા આહાર કરતા બે ભાગ પ્રાપ્ત ઊનોદરિકા, ચોવીશ કુકડી ઇંડા પ્રમાણ માત્ર કોળિયા આહાર કરતા પ્રાપ્ત ઊનોદરિકા, કુકડીના ઇંડા પ્રમાણ એકત્રીશ કોળિયા આહાર કરતા કંઈક ન્યૂન ઊનોદરિકા, કુકડીના ઇંડા પ્રમાણ બત્રીશ કોળિયા આહાર કરતા પ્રમાણ પ્રાપ્ત. આનાથી એક કોળિયો ઓછો આહાર કરનાર શ્રમણ નિર્ચન્થ પ્રકામરસભોજી કહેવાતા નથી. તે ભક્તપાન દ્રવ્ય ઊણોદરી કહી. દ્રવ્યોણદરી કહી. તે ભાવ ઊણોદરી શું છે? અનેકવિધ છે - અલ્પક્રોધ, અલ્પમાન, અલ્પમાયા, અલ્પલોભ, અલ્પશબ્દ, અલ્પઝંઝા. આ ભાવ ઉણોદરી છે. આ ઉણોદરી તપનું સ્વરૂપ છે. તે ભિક્ષાચર્યા શું છે ? તે અનેકવિધ છે - ૧.દ્રવ્યાભિગ્રહ ચરક, ૨.ક્ષેત્રાભિગ્રહ ચરક, ૩.કાલાભિગ્રહ ચરક, ૪.ભાવાભિગ્રહ ચરક, ૫.ઉક્ષિપ્ત ચરક, ૬.નિક્ષિપ્ત ચરક, ૭.ઉક્ષિપ્ત-નિક્ષિપ્ત ચરક, ૮.નિક્ષિપ્ત-ઉક્ષિપ્ત ચરક, મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત “(ઉવવાઇય)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 15