________________ આગમસૂત્ર 6, અંગસૂત્ર 6 જ્ઞાતાધર્મકથાંગસૂત્ર સ્વામી! મેં આપની આજ્ઞા મુજબ પદ્મનાભને કહ્યું યાવત તેને મને પાછલા દ્વારેથી કાઢી મૂક્યો. ત્યારે તે પદ્મનાભે, સેનાપતિને બોલાવીને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિય ! જલદીથી આભિષેક્ય હસ્તિરત્નને તૈયાર કરો. ત્યારપછી કુશલ આચાર્યના ઉપદેશથી ઉત્પન્ન મતિ કલ્પના વિકલ્પોથી યાવત્ હાથી લાવ્યા. પછી પદ્મનાભ સન્નદ્ધ થઈ, હાથી પર બેસી, ઘોડા-હાથી આદિ સાથે લઇ યાવતુ કૃષ્ણ વાસુદેવ પાસે જવા નીકળ્યો. ત્યારપછી કૃષ્ણ વાસુદેવે પદ્મનાભ રાજાને આવતો જોઈને, પાંચ પાંડવોને કહ્યું - હે બાળકો ! તમે પદ્મનાભ સાથે યુદ્ધ કરશો કે જોશો ? ત્યારે પાંચ પાંડવોએ કૃષ્ણને કહ્યું - હે સ્વામી ! અમે લડશું, આપ યુદ્ધ જુઓ. ત્યારે પાંચે પાંડવો સન્નદ્ધ યાવતુ શસ્ત્રો યુક્ત થઈ રથમાં બેઠા. બેસીને પદ્મનાભ રાજા પાસે આવીને કહ્યું - “આજ અમે નહીં કે પદ્મનાભ નહીં,” એમ કહી યુદ્ધમાં લાગી ગયા. ત્યારપછી પદ્મનાભ રાજાએ, તે પાંચે પાંડવોને જલદી જ હત-મથિત-પ્રવર-વિવૃત ચિન્હ-ધ્વજ-પતાકા રહિત કરી યાવત્ દિશા-દિશિમાં ભગાડી દીધા. ત્યારે પાંચે પાંડવ પદ્મનાભ રાજા વડે હત-મથિલાદિ થઈ યાવત્ ભગાડાયેલ, અસમર્થ થઈ યાવત્ અધારણીય થઈ કૃષ્ણ વાસુદેવ પાસે આવ્યા. ત્યારે પાંચ પાંડવોને કૃષ્ણ વાસુદેવે પૂછ્યું કે - તમે પદ્મનાભ રાજા સાથે યુદ્ધમાં કઈ રીતે સંલગ્ન થયેલા ? ત્યારે પાંચ પાંડવોએ કૃષ્ણ વાસુદેવને કહ્યું - અમે આપની આજ્ઞા પામીને, સન્નદ્ધ થઈને, રથમાં બેઠા, પદ્મનાભની સામે ગયા ઇત્યાદિ પૂર્વવત્ કહેવું. યાવત્ તેણે અમને હત મથિત કરી યાવત ભગાડી દીધા. પાંડવોનો ઉત્તર સાંભળી, કૃષ્ણ વાસુદેવે તેમને કહ્યું - હે દેવાનુપ્રિયો ! જો તમે કહ્યું હોત કે - “અમે છીએ, પદ્મનાભ નહીં.” એમ કહી યુદ્ધ કરતા, તો તમને પદ્મનાભ હત-મથિત કરી યાવત્ ભગાડવા સમર્થ ન થાત. હવે તમે જુઓ, “હું છું - પદ્મનાભ નહીં.” એમ કહીને પદ્મનાભ રાજા સાથે લડું છું, એમ કહીને રથમાં બેઠા. પછી પાસે આવ્યા. તેમણે શ્વેત, ગોક્ષીર-હાર-ધવલ, મલ્લિકા-માલતી-સિંદુવાર-કુંદપુષ્પ અને ચંદ્રમા સમાન શ્વેત પોતાની સેનાને હર્ષોત્પાદક પંચજન્ય શંખ હાથમાં લીધો, મુખવાયુથી તેને પૂર્યો. ત્યારે તે શંખ શબ્દથી પદ્મનાભની ત્રીજા ભાગની સેના યાવત્ ભાગી ગઈ, પછી કૃષ્ણ વાસુદેવે ધનુષ હાથમાં લઈ, પ્રત્યંચા ચઢાવી, તેનો ટંકાર કર્યો. તે શબ્દથી પદ્મનાભની બીજી ત્રિભાગ સેના હત-મથિત થઈ યાવત્ ભાગી ગઈ. ત્યારે પદ્મનાભ રાજા, અવશેષ ત્રિભાગ સેના રહેતા તે અસમર્થ, અબલ, અવીર્ય, અપુરુષકાર પરાક્રમ, અધારણીય થઈ જલદીથી, ત્વરીત અપરકંકા જઈને, રાજધાનીમાં પ્રવેશી, દ્વાર બંધ કરીને, નગરનો રોધ કરીને, સજ્જ થઈને રહ્યો. ત્યારે કૃષ્ણ વાસુદેવ, અપરકંકા આવ્યા, રથને રોક્યો, રથથી ઊતર્યા, વૈક્રિય સમુદ્ઘાતથી સમવહત થયા. એક મોટું નરસિંહરૂપ વિકુવ્યું. મોટા-મોટા શબ્દથી પગ પછાડી, પછી મોટા-મોટા શબ્દથી પાદ આસ્ફાલન કરવાથી અપરકંકા રાજધાનીના પ્રાકાર, ગોપૂર, અટ્ટાલક, ચરિકા, તોરણ, પલ્હસ્તિક, પ્રવર ભવન, શ્રીગૃહ સર-સર કરતા ભાંગીને જમીન-દોસ્ત થઈ ગયા. ત્યારે પદ્મનાભ રાજા અપરકંકાને ભાંગતી જોઈને, ભયભીત થઈને, દ્રૌપદીના શરણે ગયા. ત્યારે દ્રૌપદી દેવીએ પદ્મનાભ રાજાને કહ્યું - શું તું જાણતો નથી કે ઉત્તમપુરુષ કૃષ્ણ વાસુદેવનું વિપ્રિય કરતો તું મને અહીં લાવ્યો છે. હવે જે થયું તે. તું જા, સ્નાન કરી, ભીના વસ્ત્ર પહેરી, પહેરેલ વસ્ત્રને છેડો નીચે રાખી, અંતઃપુર-પરિવારથી પરીવરીને, ઉત્તમ શ્રેષ્ઠ રત્નોને લઈ, મને આગળ રાખી, કૃષ્ણ વાસુદેવને હાથ જોડી, પગે પડીને શરણે જા. હે દેવાનુપ્રિય ! ઉત્તમ પુરુષો પ્રણિપતિત વત્સલ હોય છે. ત્યારે પદ્મનાભે દ્રૌપદી દેવીની આ વાત સ્વીકારી. પછી સ્નાન કરી યાવત્ શરણે જઈ, હાથ જોડીને કહ્યું - આપની ઋદ્ધિ યાવત્ પરાક્રમ જોયા. હે દેવાનુપ્રિય ! મને ક્ષમા કરો. યાવત્ આપ ક્ષમા કરવા યોગ્ય છો. યાવત્ હવે હું ફરી આવું નહીં કરું, એમ કહી, અંજલી જોડી, પગે પડી, કૃષ્ણ વાસુદેવને દ્રૌપદી દેવી, પોતાના હાથે પાછી સોંપી. ત્યારે શ્રીકૃષ્ણ પદ્મનાભને કહ્યું, ઓ પદ્મનાભ! અપ્રાર્થિતના પ્રાર્થિતo! શું તું જાણતો નથી કે તું મારી બહેનો મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “(જ્ઞાતાધર્મકથા)” આગમસૂત્ર અનુવાદ Page 116