________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, “સ્થાનાંગ’ બે સ્થાન વડે દેવ શબ્દોને સાંભળે છે - દેશથી, સર્વથી. યાવત્ દેવ દેશથી અને સર્વથી નિર્જરા કરે છે. મરત્ (લોકાંતિક) દેવ બે પ્રકારે છે - એક શરીરવાળા અને બે શરીરવાળા. એ પ્રમાણે - કિન્નર, જિંપુરુષ, ગંધર્વ, નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, અગ્નિકુમાર, વાયુકુમાર એ આઠે દેવો બબ્બે ભેદે છે - એક શરીરવાળા અને બે શરીરવાળા. સ્થાન-૨, ઉદ્દેશા-૨નો મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલ ભાવાનુવાદ પૂર્ણ સ્થાન-૨, ઉદ્દેશો-૩ સૂત્ર-૮૧ 1. શબ્દ બે ભેદે કહેલ છે- ભાષા શબ્દ, નોભાષા શબ્દ. 2. ભાષાશબ્દ બે ભેદે કહેલ છે - અક્ષરસંબદ્ધ અર્થાત્ વર્ણાત્મક અને નોઅક્ષરસંબદ્ધ. 3. નોભાષા શબ્દ બે ભેદે - આતો-(ઢોલ આદિના)શબ્દ, નોઆતોદ્ય-(વાંસ આદિના) શબ્દ. 4. આતોધ શબ્દ બે ભેદે - તત-(વીણા આદિના), વિતત-(નગારા આદિના) શબ્દ. 5. તત શબ્દ બે ભેદ - ધન-(તાલ આદિ વાદ્યોના અને શુષિર-(બંસરી આદિનાં)શબ્દો. 6. એ પ્રમાણે વિતત શબ્દ પણ બે ભેદે છે- ઘન અને શુષિર . 7. નોઆતોદ્ય શબ્દ બે ભેદે કહેલ છે - ભૂષણશબ્દ, નોભૂષણશબ્દ. 8. નોભૂષણ શબ્દ બે ભેદે - તાલશબ્દ, લત્તિકા શબ્દ. બે સ્થાને શબ્દોત્પત્તિ થાય છે - એકત્રિત થતા પુદ્ગલોથી અને ભૂદાતા પુદ્ગલોથી. સૂત્ર-૮૨ 1. બે કારણે પુદ્ગલો એકઠાં થાય છે - સ્વભાવથી/સ્વયં એકઠાં થાય, બીજા વડે પુદ્ગલો એકઠાં થાય. 2. બે કારણ વડે પુદ્ગલો ભેદાય છે - પોતાની મેળે અથવા બીજાઓ વડે. 3. બે કારણે પુગલો સડે છે - પોતાની મેળે અથવા બીજાઓ વડે. 4. એવી રીતે બે કારણે પુદ્ગલો પડે છે. 5. બે કારણે વિનાશ પામે છે. (તેમ જાણવું). 1. પુદ્ગલો બે પ્રકારે કહ્યા છે - જુદા થયેલા, જુદા ન થયેલા. 2. પુદ્ગલો બે ભેદે - સ્વભાવથી ભેદાય તેવા, ન ભેદાય તેવા. 3. પુદ્ગલો બે ભેદે - પરમાણુ પુદ્ગલો, નોપરમાણુ પુદ્ગલો. 4. પુદ્ગલો બે ભેદે - સૂક્ષ્મ અને બાદર. 5. પુદ્ગલો બે ભેદે છે - બદ્ધપાર્શ્વધૃષ્ટ-(શરીર સાથે સ્પર્શેલા), નોબદ્ધપાર્શ્વધૃષ્ટ. 6. પુદ્ગલો બે ભેદે - પર્યાયાતીત-(જીવો દ્વારા ગૃહિત પુદગલો), અપર્યાયાતીત. 7. પુદ્ગલો બે ભેદે છે - આત્તા-(જીવ દ્વારા પરિણત પુદગલો) અને અનાત્તા. 8. પુદ્ગલો બે ભેદે છે - ઇષ્ટ-(પ્રયોજન પૂર્ણ કરી શકે એવા પુદ્ગલો) અને અનિષ્ટ. એ પ્રમાણે પુદ્ગલો બે ભેદે કહેલ છે- ૯.કાંત-અકાંત, ૧૦.પ્રિય-અપ્રિય, ૧૧.મનોજ્ઞ-અમનોજ્ઞ, ૧૨.મણામ-અમાણામ. સૂત્ર-૮૩ શબ્દો બે ભેદે છે - ત્તા, અસત્તા. એ રીતે ઇષ્ટ યાવત્ મણામ - રૂપ બે ભેદે છે - અત્તા, અસત્તા યાવત્ પ્રણામ. આ પ્રમાણે ગંધ, રસ, સ્પર્શના પ્રત્યેકના પણ છ-છ આલાવા કહેવા. મુનિ દીપરત્નસાગર કૃત્ “સ્થાન)” આગમસૂત્ર ભાવાનુવાદ Page 16