________________ આગમસૂત્ર 3, અંગસૂત્ર 3, ‘સ્થાનાંગ’ સૂત્ર-૭૮ (1) નૈરયિકોને બે ગતિ, બે આગતિ કહી છે- નરકને વિશે ઉત્પન્ન થતા નારકી,મનુષ્ય અથવા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોમાંથી ઉત્પન્ન થાય. તે જ રીતે નૈરયિકપણાને છોડતો નૈરયિક મનુષ્ય કે પંચેન્દ્રિય તિર્યચપણામાં જાય. એ રીતે અસુરકુમારો પણ જાણવા. વિશેષ એ કે - અસુરકુમાર અસુરકુમારત્વને છોડતો મનુષ્યપણા કે તિર્યંચ યોનિકપણામાં જાય. એ રીતે સર્વે દેવો જાણવા. (2) પૃથ્વીકાયિકોને બે ગતિ, બે આગતિ કહી છે - પૃથ્વીકાયિક, પૃથ્વીકાયને વિશે ઉત્પન્ન થતાં પૃથ્વીકાય કે નોપૃથ્વીકાયમાંથી આવે. પૃથ્વીકાયિક, પૃથ્વીકાયપણાને છોડતો પૃથ્વીકાયિકત્વ કે નોપૃથ્વીકાયિકત્વમાં જાય. મનુષ્યો સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે કહેવું. 1. નૈરયિકો બે ભેદે કહ્યા છે- ભવસિદ્ધિક, અભવસિદ્ધિક. વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 2. નૈરયિક બે ભેદે - અનંતરોપપન્નક, પરંપરોપપન્નક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 3. નૈરયિક બે ભેદે - ગતિસમાપન્નક, અગતિસમાપન્નક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 4. નૈરયિક બે ભેદ-પ્રથમસમયોપપન્નક, અપ્રથમસમયોપપન્નક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આમ જાણવું. 5. નૈરયિક બે ભેદે-આહારક, અનાહારક. વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 6. નૈરયિક બે ભેદે - ઉવાચક, નોáાસક યાવત્ વૈમાનિક. 7. નૈરયિક બે ભેદે - સઇન્દ્રિય, અનિન્દ્રિય વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 8. નૈરયિક બે ભેદે - પર્યાપ્તક, અપર્યાપ્તક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 9. નૈરયિક બે ભેદ - સંજ્ઞી, અસંજ્ઞી, એ રીતે સર્વે પંચેન્દ્રિય યાવત્ વ્યંતર (વૈમાનિક) સુધી જાણવું. 10. નૈરયિક બે ભેદે - ભાષક, અભાષક - એ રીતે એકેન્દ્રિય સિવાય બધા દંડકોમાં જાણવું. 11. નૈરયિક બે ભેદે - સમ્યગદૃષ્ટિક, મિથ્યાદષ્ટિક એ રીતે એકેન્દ્રિય વર્જીને સર્વે દંડકોમાં જાણવું. 12. નૈરયિક બે ભેદે - પરિત્ત સંસારિક, અનંત સંસારિક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 13. નૈરયિક બે ભેદ - સંખ્યાતકાલ સમયસ્થિતિક, અસંખ્યાતકાલ સમય સ્થિતિક. એ રીતે એકેન્દ્રિય, વિકલેન્દ્રિયને વર્જીને પંચેન્દ્રિય યાવત્ વ્યંતર સુધી જાણવું. 14. નૈરયિક બે ભેદે - સુલભબોધિક, દુર્લભબોધિક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 15. નૈરયિક બે ભેદે - કૃષ્ણપાક્ષિક, શુક્લપાક્ષિક વૈમાનિક સુધી સર્વે દંડકોમાં આ પ્રમાણે જાણવું. 16. નૈરયિક બે ભેદે - ચરિમ, અચરિમ એ રીતે વૈમાનિકપર્યંત બબ્બે ભેદ જાણવા. સૂત્ર-૮૦ બે સ્થાન વડે આત્મા અધોલોકને જાણે છે અને દેખે છે - સમઘાતરૂપ સ્વભાવ વડે આત્મા અધોલોકને જાણે છે - દેખે છે. સમુદ્યાત ન કરવારૂપ સ્વભાવ વડે આત્મા અધોલોકને જાણે છે - દેખે છે. એવી રીતે 1. તિર્થાલોકને, 2. ઉર્ધ્વલોકને અને 3. પરિપૂર્ણ ચૌદરાજલોકને જાણે છે અને દેખે છે. બે સ્થાન વડે આત્મા અધોલોકને જાણે છે અને દેખે છે - કરેલ વૈક્રિય શરીરરૂપ સ્વભાવ વડે, ન કરાયેલા વૈક્રિય શરીરરૂપ સ્વભાવ વડે, એવી રીતે તિર્યલોકને, ઉર્વીલોકને અને પરિપૂર્ણ ચૌદ રાજલોકને જાણે છે - દેખે છે. બે સ્થાન વડે આત્મા શબ્દોને સાંભળે છે - દેશથી અને સર્વથી. એવી રીતે (2) રૂપને જુએ છે. (3) ગંધોને સૂંઘે છે, (4) રસોને આસ્વાદે છે, (5) સ્પર્શીને અનુભવે છે. બે સ્થાન વડે આત્મા પ્રકાશિત છે - દેશથી અને સર્વથી. એવી રીતે- ૨)પ્રભાસે છે, ૩)વિદુર્વે છે, ૪)પરિચારણા સેવે છે, ૫)ભાસે-બોલે છે, ૧)આહાર કરે છે, ૭)પરિણામને પમાડે છે, ૮)વેદે છે, ૯)નિર્જરા કરે છે. Page 15