________________
૨૬ સનાતન જિન.
(માર્ચથી જુન. ભ્યાસ અર્થે મોકલાવેલ. ત્યાંથી પાછા ફરતાં હિંદુ પ્રત્યે વધારે થાય કે મુસલમાન તરફ? તે તરૂણની સાથે વાતચિત થતાં ધર્મશિક્ષણ હિંદુઓમાં પણ આપણી લાગણી હિંદુ પ્રત્યે માટે પૂછયું તે તેણે કહ્યું કે, “શું
ક ;
એ
વધારે થાય કે જેન તરફ? આ પ્રકૃતિ સર્વત્ર
૧ શીખવનારા એમ ધારે છે કે, ગાયત્રીમાંજ
છે, ગમે તેવા કેળવાયેલા અથવા વિદ્વાન મા
ણસમાં પણ તે પ્રકૃતિ જોવામાં આવે છે. આ અમારું કલ્યાણ આવીને સમાયું છે ? અથવા
એક જાતની મનુષ્યજાતિની નબળાઈ (frailty) અમારો મોક્ષ એમાંજ આવી રહ્યા છે?”
છે. અમને આ સમયે એક બહુ જાણવાલાયક આ સઘળી બાબતો મૂકવાનું પ્રયોજન
દાખલો યાદ આવી જાય છે. સ્વર્ગસ્થ રા. ઝવેએ છે કે, હિંદુસ્તાનમાં ધર્મશિક્ષણ આપવું
રીલાલ ઉમયાશંકર યાજ્ઞિક એક દઢ સ્વદેશાભિ. શકય નથી; અને કદાચ કોઈ મોટા ભેગે
માની નર ગણાતા હતા. તેઓ એવા ઉત્તમ પુરૂષ તેવી ગોઠવણ કવ્વામાં આવે, તે પણ તે જે
હતા કે કેમ દેશનું હિત થાય એજ જેવાને હેતુએ તે ધર્મશિક્ષણ આપવાનું છે તે જડવાદ
તત્પર હતા. જ્યારે રા. યાજ્ઞિક મુંબઇની યુપ્રવેશ અટકાવવાને હેતુ પાર પડી શકે એવો
નિસિપલ કોરપોરેશનમાં હતા, ત્યારે તે વખતના સંભવ નથી. આમ છતાં અમે તકરારની
- પારસી મેમ્બર અને ઓપેદારે, મ્યુનિસિપાખાતર એટલું માનીએ કે, જૂદા જૂદા ધર્મોની લીટીમાં બીજી કોઈ કામ કરતાં પારસીઓને કેળવણી આપી શકાશે, પણ અમારા ધારવા
વિશેષ પ્રમાણમાં નોકરી આપવાની તજવીજ પ્રમાણે તે વ્યવહાર અને પરમાર્થ બનેને
કરતા. યાજ્ઞિક આથી ઘણે ખેદ પામી જ્યારે હાનિરૂપ છે.
પક્ષપાત થયેલો જોતા, અને કોઈ ઉપાય ન અમે જેને વ્યવહાર કહીએ છીએ તેમાં
દેખતા ત્યારે પછી તેઓને હિદુઓનો પક્ષ રાષ્ટ્રીય શક્તિના તત્વનો સમાવેશ થાય છે. જે
લેવો પડતો. રા. યાજ્ઞિકને આ પક્ષ લે મુસલમાનને મુસલમાન ધર્મનું, હિંદુને હિંદુ પડતા તેના પરિણામમાં તેના દેહ ત્યાગ પછી ધર્મનું, જેનને જૈન ધર્મનું શિક્ષણ આપી પણ પારસીઓએ કાંઈ ર. યાજ્ઞિકના સ્વદેશાતેમજ મહત્વબુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરવામાં આવે, તે ભિમાનના કારણે તેઓ તરફ માન બુદ્ધિએ તેનું પરિણામ એ આવે કે એકયની લાગણી વર્તવાનું કયું નહીં, પણ તેઓ પોતાના મહેતા ઘણું કરીને જન્મ નહીં, અને જન્મ, તે પણ હિંદુઓના હતા એટલું જણાવવા પ્રયત્ન બહુ દઢ ન હોય તે જેમ અમે ઉપર કહ્યું કર્યા વિના રહ્યા નહોતા. જ્યારે રા. યાજ્ઞિકના તેમ એક પ્રકારના કુટુંબના લોહીના વારસા
દેહત્યાગ થશે ત્યારે આ લખનારે તેઓએ જેવું છે.
સ્વદેશને માટે ભોગ આપ્યો હતો માટે તેઓનું જેમાં પિતાના કુટુંબનું લોહી આવે છે
સ્મારક ઉભું કરવા જાહેર પ્રજાને અરજ કરેલી. તેના તરફ અને પરના કુટુંબ તરફ લાગણમાં
આ અરજના સંબંધમાં એક જાણીતા પારસી ફેર પડી જાય છે, તેમાં પિતાના ધર્મ અને દૈનિક પત્રે એવું લખેલું કે, રા. યાજ્ઞિક પરના ધર્મ પ્રત્યેની લાગણીમાં ફેરફાર થાય છે. હિંદઓ માટે મ્યુનિસિપાલીટીમાં ઘણું લડત મતલબ કે જ્યાં પિતાપણું માન્યું છે, અને ચલાવેલી હતી માટે સ્મારક ઉભું કરવાની પરપણું માન્યું છે તેમાં અવશ્ય શેર પડી જા. હિંદઓની ફરજ છે. આને અર્થ એ કે ય છે, આના અનેક દાખલાઓ આપી શકાશે. જાણે રા. યાજ્ઞિકે બીજા જાહેર કાર્યો કયો જ એશિયાટિક અને યુરોપન એ બેમાં આપણું ન હોય. અહીં જે રા. યાજ્ઞિક પારસી ધર્મના લાગણી એશિયાટિક તરફ વધારે થાય કે હોત તો પારસીઓ તેને બીજા દાદાભાઈ ગયુરોપન તરફ? આજ રીતે આપણી લાગણી ણીને કામ લેત. અહીં ચોકસ વ્યકિતઓના
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com