________________
સનાતને જેને.
(ડીસેમ્બર-ફેબરૂઆરી.
જેનું આવશ્યક સૂત્ર:
કેટલીક પ્રાચીન પ્રાર્થનાઓ અને વિધિ નીયમેના આધારે રચાયેલા
' ગ્રંથને સમૂહ
(પ્રોફેસર ઈ. હ્યુમને ઇ. સ. ૧૮૮૯ ના સપ્ટેમ્બર માસમાં સ્વીડનના રાજાના અધ્યક્ષપણું નીચે મળેલી ઓરીએન્ટેલિસ્ટની આઠમી ઇન્ટર નેશનલ કોંગ્રેસમાં વાંચેલા નિબંધને ટુંક સાર.)
સૂત્રની સાહિત્યનો આખો સમુદાય આધા- ૧ સૂત્ર–આવસ્યકનાં સૂવે. આ સૂત્ર ર રાખે છે તેની સંખ્યા છે. તેઓને માંથી એક સિવાય બીજા બધાં નષ્ટ થયાં છે “આવશ્યક-સૂત્ર' કહે છે. “આવશ્ય”એટલે અને તેથી નષ્ટ થયેલાં સૂનું ચૂર્ણિ અને આવશ્યક જરૂરી અર્થાત જૈન ધર્મ પાળનાર ટીકામાંથી ફરીવાર બંધારણ કરવાની જરૂર (સાધુ યા શ્રાવક)ને અવશ્ય કર્તવ્ય છે. આ હે છે. તેમ છતાં આની છેલ્લી પ્રત મોજૂદ સુત્ર (1) કે જેને મોટો ભાગ ગદ્યમાં રહી શકી છે, આપવામાં આવેલો છે તેના પર છંદ બદ્ધ ૨ નિર્યુકિત–આ બે મુખ્ય ગ્રંથના (ભબાહુ નિકિત (૨) કરેલી છે. અને આ નિયુકતિ. અને સિદ્ધસેનન) સંમિશ્રણથી વેજાઈ છે. પર વળી એક વિશાલ ગદ્ય ગ્રંથ કરેલો છે અને પછી ક્રમે ક્રમે તેમાં ગણું ઉમેરા તેને ચૂર્ણિ (૩) કહેવામાં આવે છે. આ થયા છે. અહિત્યના વિકાસને માટે ચોથે ગ્રંથ નામે નિયુકિતમાં સમાવેલી હકીકતે કેટલેક “ભા” (૪) લખવામાં આવ્યું છે. આ ભા. અંશે વિધિ સંબંધી, કેટલેક અંશે ઐતિહાસિક ખ્ય નિર્યુકિતની પેઠે આર્યા છંદમાં લખવામાં અથવા દંતકથાવિષયક અને ગૂઢવિચાર દર્શક આવ્યું છે. અને પાંચમા ગ્રંથમાં ચુર્ણિનું છે. આમાં આપેલી વાર્તાની સંખ્યા કેટલાક સંસકૃતમાં અવતરણ કરેલું છે. આ અવતરણ શતક પર થાય છે. તેમાંથી ખાસ કરીને જા હરિજદ્ર સૂરિ કે જેનું મરણ ઇસ્વીસન ૯૦૬ સુવા યોગ્ય રસિક વાતે નીચે લખેલી છે. માં થયું છે તેણે પોતાની આવશ્યક ટીકા ૧ રાણી વાસવદત્તા અને પ્રધાન જગન્દરાયણ. (૫) માં કરેલ છે. આવી રીતે મૂળ ગ્રંથને ની વાર્તા, ૨ વાંદરા અને પક્ષીની વાર્તા (આ ક્રમ ચા આવ્યો છે, પણ એકંદરે દરેકમાં વાત પંચતંત્ર અને હિપદેશમાં પણ માલુમ કંઇ માં તત્ત્વોનો સમાવેશ કરેલ નથી. . પડે છે,) ૩ સુલેમ રાજાએ આપેલો ન્યાય,
એક રીતે દષ્ટિપાત કરતાં માલુમ પડે ૪ એક હજાર અને એક રાત્રીની કલ્પત વાત છે કે ઉકત સાહિત્યના વિકાસના જે પાંચ પ કેકને ' સાપેલા નાણાના સિકકાપર કમો ઉપર બતાવેલા છે તે દરેકને સૂચક બેધક કથા આ છેલ્લી વાત હજુ સુધી બાઈબ (Typical) છે કારણ કે જેને સાહિત્યની લના ન્યુ સ્ટેમેન્ટમાંથી મળી આવે છે; વળી બીજી શાખાઓન-એટલે સત્રોના સંબંધે આ આવશ્યક નિર્યુકિત સિવાયના જૈનના પણ તેવાજ કમો દર્શાવેલા માલૂમ પડે છે, અન્ય ગ્રંથ નામે છઠ્ઠાઅંગમાં પશુ મળી આવે પરંતુ આ આવશ્યક સૂત્ર સંબંધી જે કંઈ છે. તે છડું અંગ ઈસવી સન પૂર્વે બીજ અને વિલક્ષણ છે તે નીચેના હેડીંગ નીચે કહેવામાં થવા પહેલા સંકામાં રચાયેલું હોય એમ આવે છે,
લાગે છે,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com