________________
પ્રકારનું અહં પેદા થાય છે. અહં કે અભિમાન કદિ ધ નથી. એટલે એ આખા કર્તવ્યનું પરિણામ અધર્મમાં પરિવર્તન પામે છે. બદલાની ભાવનાએ થતું દાન અને તેનાં ભયસ્થાને:
બદલાની ભાવનાએ થતાં દાનમાં-પુરયમાં–પોતાનાં ભય સ્થાને છે. જયારે દાન આપનારમાં અહેમેટાઈ-પ્રવેશે છે અને તેને એવી પ્રતિષ્ઠા મળે છે ત્યારે તે વધારે દાન કરવા પ્રેરાય છે, પણ આ વધારાના દાન માટેની રકમ એવા પ્રકારનાં સાધનથી મેળવાય છે જે શુદ્ધ હેતાં નથી. ઘણીવાર મોટાભાગે, અનીતિ, શોષણ, કાળાંબજાર, દાણચેરી, કચેરીથી તે ધન ભેગું કરીને દાન આપે છે. તેના કારણે સમાજમાં તેને પ્રતિષ્ઠા મળે છે. આમાં બે ભયસ્થાને રહેલો છે –
(૧) તેને પિતાનાં છેટાં સાધન કે અપ્રામાણિકપણે મળેલી રકમને મનમાં ડંખ રહેતો નથી; તેથી તે ગરીબનું વધારે શોષણ કરે છે.
(૨) લોકો તેનું અનુકરણ કરવા માંડે છે. આવું સસ્તું માની લીધેલું પુણ્ય કમાવવા માટે ચડસાચડસી ચાલે છે અને સહુથી દુઃખદ બીન તે એ છે કે આ રીતે પેદા થતા પૈસાને ગયા જન્મના પુણયને પ્રતાપ માનવામાં આવે છે.
પરિણામે એક ખોટો ચીલો પડે છે. પુણ્યનું મહત્વ વધે છે અને ખરા-ધર્મનું મૂલ્યાંકન ઓછું થતું જાય છે. આવાં પુણ્યના પિષણ માટે શેષણ વગેરે અનેક અનિષ્ટો ચાલુ થઈ જાય છે, તેમને ઉત્તેજન મળે છે.
સહુથી વધારે ભયંકર ભયસ્થાન તે એ છે કે ન્યાય–નીતિએ કમાણી કરવી જોઈએ-તે અસ્તેય ધર્મ–સદંતર વિસરાઈ જાય છે; લોકો ભૂલથી અધર્મને આચરે તો છે પણ તે ભૂલને ભૂલ નથી ગણતા અને વધારામાં ભૂલને પુય માનીને તેને વધારતા જાય છે. તેથી ભૂલને ડંખ રહેતો નથી અને દેશનાં થર જામતા જાય છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
