________________
હત માટે વ્યક્તિ સર્વસ્વ ત્યાગવા નીકળી પડે છે. ત્યારે આપણે બુહ, મહાવીર, ગાંધી, ઈશુ જેવી વ્યકિતઓને પામીએ છીએ. પુણ્ય એટલે શું?
હવે એજ અટપટો પ્રશ્ન એ છે કે પુણ્ય શું છે? પુણ્ય એટલે શુભ આશયથી પરહિત માટે થતું કર્તવ્ય છે. આ કર્તવ્ય કરનાર જાણે છે કે હું અમૂક કાર્ય કરીશ તો અમૂક રીતે ફાયદો થશે. જેમકે કઈ ભૂખ્યાને અન્ન આપે છે ત્યારે એ જાણે છે કે એની ભૂખ સંતોષાશે. કયાંય સ્કૂલ નથી; તે માટે દાન આપવાથી; ત્યાં શાળા થશે અને વિદ્યાર્થીઓ ભણશે.
ત્યાં દાતાના મનમાં કોઈપણ પ્રકારના બદલાની ભાવના હતી નથી; પણ સારા કાર્ય માટે સારું કરવાની ભાવનાનો અંદાજ હોય છે. પુણ્યમાં સામાન્ય રીતે લોકહિતની ભાવના સ્પષ્ટ હોય છે; પણ બદલામાં કંઈ પણ મેળવવાની અપેક્ષા હોતી નથી. પુણ્ય અને અધર્મ:
પણ, આ પુણયમાં જ્યારે અપેક્ષાની કે સ્વાર્થની ભાવનાને પ્રવેશ થાય છે ત્યારે તે પાપ તે નથી થતું પણ અધર્મ બની જાય છે. જેમકે કોઈ શુભ આશયથી દાન આપે છે. તે પુણ્ય છે; પણ તે જ્યારે એમાં એવી આશા રાખે છે કે મને તેનાથી પ્રતિષ્ઠા મળશે; અથવા પરલોકમાં સ્વર્ગસુખ મળશે; કે મારાં છોકરાં હૈયાંઓને મારે નામ યાદ અપાવશે. આવી કિંચિત ભાવના, પુણ્યના આશયને મારી નાખે છે. અને તે પુણ્ય ન રહીને એક પ્રકારને વેપાર થઈ જાય છે જ્યાં શુભઆશય રહેતો નથી.
ઘણા લોકો દાન એટલા માટે કરે છે કે તેઓ બીજા કરતાં ઉજળાં દેખાય, કે તેમને પ્રમુખ સ્થાન મળે કે લોકો તેમની વાહવાહ કરે. આમાં પુણ્યમાં રહેલો શુભ આશય તણાઈ જાય છે અને એક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
