________________
એટલે આવી ધર્મમૂઢતાઓનાં નળાં જે બધા ધર્મો ઉપર બાઝયાં છે; તેને દૂર કરવાની જરૂર છે. એવી રીતે માત્ર બાહ્ય ક્રિયાકાંડે કરનારને ધામકનું જે પ્રમાણપત્ર આપી દેવાય છે તે રીતે પણ હવે બદલવી પડશે. તેમાં તત્ત્વજ્ઞાન અને સદાચારનો વિકાસ જેવો પડશે. નહીંતર ધર્મસૂઢતા ખરા ધર્મને સમાપ્ત કરી નાખશે.
ચર્ચા વિચારણું શ્રી, માટલિયાએ ચર્ચાને પ્રારભ કરતાં કહ્યું : “સત્ય-શ્રદ્ધા એજ ધર્મને પાયો છે. સત્ય જુદાં જુદાં હોઈ શકે કારણ કે ધર્મપ્રતિ પ્રેમ કરનારની કક્ષા, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ વગેરેના ભેદથી પણ તેમાં ભેદ હોઈ શકે પણ સદાચાર, જ્ઞાન અને તવ તે એકસરખાં હોવાં જોઈએ. ધર્મનું આચરણ આલોક, પરલોક કે કામનાથી ન થવું જોઈએ. કંપ પણ ન મળે છતાં એજ જીવન પંથને ગતિ આપશે એ જ શ્રદ્ધા ધમને પાયો હોવો જોઈએ. મેટર છે, બોજ તાણે છે, પણ ટાયરમાં હવા ન હેય કે પંચર પડે તો ! એવી જ શ્રદ્ધાથી જીવન આગળ ધપે છે.
મા નાના બાળકને હાથ પકડી અંધારી રાતે એકલી ચાલી જાય છે તે જાણે છે કે અણીના ટાણે બાળક મારી મદદ નહિ કરે તે છતાં તેનામાં એ શ્રદ્ધા રહે છે કે હું એકાકી નથી. તેને એ બાળકનું પ્રતીક આલંબન પણ ગતિ આપે છે, તેવી જ રીતે નામસ્મરણ, ઈશ્વર કે અવ્યક્તબળની ઉપાસના, એટલા માટે લોકો કરે છે કે આ કઈક શક્તિ છે. બસ, એજ ધમને પાયો છે. અવ્યકત એવી એ શક્તિતિ માનવીય આત્મશ્રદ્ધાને મજબૂત કરવાનું કામ ધર્મ કરે છે.
હું મારો અનુભવ થોડા સકાચ સાથે કહું! હું ત્રીજી ગુજરાતી ભણતો ત્યારે નવથી દેટ લગી પૂજા કરૂં. આમાં દેખાદેખી હતી. ત્યારે અમારા ગામમાં (૧) હરનાથ પાગલના શિષ્ય કવિ હતા, (૨) હાસ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
