________________
કહેવી પડશે. એને એ અર્થ નથી કે ક્રિયાકાંડને છોડી દેવા. પણ ધર્મનું મૂલ્યાંકન કેવળ ક્રિયાકાંડે ઉપરથી ન કરવું જોઈએ. તેથી જ દુનિયામાં આટલા બધા મતભેદો ઊભા થાય છે; અને ઝઘડા તેમજ અનિષ્ટો વધે છે. ધર્મનું મૂલ્યાંકન તત્વ – જ્ઞાન અને સદાચાર ઉપરથી કરવું જોઈએ.
નદી પાર કરવા માટે નૌકાની જરૂર હોય છે. પણ પાર થઈ ગયા પછી પણ નાવને પકડી રાખે તો તે મૂઠતા ગણાશે. એવી જ રીતે ધર્માચરણ માટે ક્રિયાકાંડેનાં અવલંબનની જરૂર છે પણ આગળની ભૂમિકામાં તત્વ કે જ્ઞાન ઉપર દૃષ્ટિ ન રહે તેમજ સદાચાર ન કેળવાય તે તેનાથી મૂઢતા જ કેળવાશે. તેનાથી બીજા અનિષ્ટો જીવનમાં વધતાં જશે.
આફ્રિકામાં હિંદને એક બ્રાહ્મણ ગ. ત્યાં તે હોટલમાં જમવા જતો પણ પિતાનો ચેક બરાબર રાખતો. તેમાં કોઈને પ્રવેશવા ન દે. પછી કોઈએ પૂછ્યું : “આપના વિષે સાંભળ્યું છે કે આપ દારૂ પીઓ છે?”
પંડિત બોલ્યા : “હાંજી! કભી કભી શરાબ પી લેતા હું! મગર ચેક કિસી કો ને નહીં દેતા !”
કેઈકે પૂછયું : “તે તે તમે માંસ પણ ખાતા હશે !”
ભૂદેવ બોલ્યા : “માંસ ખાનેમેં કયા દેષ હૈ? મગર અપના ધર્મભ્રષ્ટ નહીં હોને દેતા ! કેમેં મજાલ હૈ કિ કઈ ઘુસ જાવે?”
પિલા ભાઈએ પૂછયું : “આપ દુરાચાર સેવન કરે છે !”
પંડિતે કહ્યું : “બ્રાહ્મણ કે લિયે સભી છુટ હૈ કેવલ એક પવિત્ર રખના ચાહિએ !”
આના ઉપરથી ખ્યાલ આવી શકશે કે આવા ચેકપંથી પંડિતની જેમ માત્ર એક ક્રિયાકાંડથી જ ધર્મનું મૂલ્યાંકન થવા લાગે તે દુનિયા વહેલી તકે ઉજડી જાય.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
