________________
આ સત્ય માટે હૃદયમાં ઊંડુ મંથન ચાલે છે, લોકહિતની ભાવના તેમાં સક્રિય કાર્ય કરે છે અને પછી જે જ્ઞાન મળે છે તે સત્ય-દર્શન રૂપે પ્રગટ થાય છે.
પણ, લોકો માટે સત્યને દાર્શનિક ભાષામાં રજૂ ન કરતાં સીધી સાદી ભાષામાં આ રીતે રજુ કરી શકાય : -
સત્યને આચાર એટલે અહિંસા છે. જે વસ્તુ મને પ્રિય નથી તે બીજાને પ્રિય નથી; મને મારા આત્મા પ્રિય છે તેમ બીજાને પણ પિતાને આત્મા પ્રિય છે એટલે સત્યના આચાર રૂપે “હું પણ છવું અને બીજા પણ છવે” એવી અહિંસા આવે છે.
- સત્યના વિચાર રૂપે “અનેકાંત ” આવે છે. કોઈ પણ વાતને વિચાર એકાંત, હઠાગ્રહ, પૂર્વગ્રહ, પક્ષાંધતાના કારણે નહીં પણ તેને દરેક પાસાની દષ્ટિએ થાય તે અનેકાંત છે. વિચારોની અથડામણે એનાથી અટકે છે અને સત્યના આચરણ માટેની વિચારની ભૂમિકા સાફ થાય છે.
સત્યના વિચાર અને આચારનું પરિણામ વહેવારમાં આવવું જોઈએ; અને તે વહેવાર ગમે તે ભૂમિકાએ અપરિગ્રહ રૂપે જ આવે છે. જે વહેવારમાં અપરિગ્રહ ન પ્રગટે તે ત્યાં સત્યને આચાર કે વિચાર નથી: એ પણ એટલું જ સ્પષ્ટ છે. સત્યને આચાર-વિચાર જ્યારે વહેવારમાં મૂકવામાં આવે છે ત્યારે આપણી નજરે સુકરાત, ઈશું, ટેલ્સટોય વગેરે ચડે છે, છતાં તેમની અવગણના કરવામાં આવે છે ત્યારે જગતમાં અશાંતિ સર્જતા તાનાશાહ, સિકંદર, નેપોલિયન, હિટલર, સ્તાલિન, માઓજોતુંગ નજરે ચડે છે. - સત્યને વહેવાર અપરિગ્રહ એટલા માટે પણ સત્ય છે કે આત્મા, કઈ પણ પરિગ્રહ વગર આવે છે અને કંઈ પણ લીધા વગર-આ શરીર જે તેનું થ્યિ સાધન–સાથી હતું તેને પણ મુકીને જાય છે... ત્યારે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
