________________
જેને મૂકીને જવું છે તેના માટે આખું જીવન હેમી નાખવું એનાથી વધારે કઈ બ્રાંતિ હોઈ શકે?
એટલે આજના જગતના જે આધુનિક દર્શને-વિચાર પ્રવાહે છે તેને આ સત્યની દૃષ્ટિએ તપાસ્યા વગર, કઈ પણ દર્શન-વિશુદ્ધ થયું માને તો તે બ્રમણામાં છે, એમ જ માનવું પડે !
આજના સહુથી પ્રભાવશાળી વિચાર-પ્રવાહમાં “વિજ્ઞાન” સહુથી મે ખરે આવે છે, તેણે આજના કાળે જે સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી છે, તે ખરેખર અદ્ભુત છે. પણ, આજે વિજ્ઞાન જેમના હાથમાં છે, તે વર્ગમાં મુખ્યત્વે બે વિભાગ છે:–(૧) પૂછવાદી લોકે (૨) સામ્યવાદી લોકે.
પૂછવાદને વિકાસ સ્પષ્ટતઃ ભૌતિક સુખ-વિલાસ ઉપર થયેલ છે અને તેનું અંતિમ ધ્યેય ગમે તેમ પૈસા મેળવીને મેજશેખ કરવાને છે. એટલે તેને તળે દર્શન–વિશુદ્ધિ સાથે નહીં મળે.
ત્યારે, સામ્યવાદમાં બે કે વ્યક્તિના પ્રારંભિક સુખ-સગવડની બાહેધરી જણાય છે, પણ એથી આગળ તે વિચારસ્વતંત્રતા કે અધ્યાત્મને માનતું નથી. એટલે તેની પણ દર્શન-વિશુદ્ધિ સાથે સંગતિ નથી.
ત્રીજે વિચાર–પ્રવાહ સમાજવાદને છે. એના પાયામાં પણ કેવળ ભૌતિક સુખ-સગવડોને ખ્યાલ છે એટલે ત્યાં પણ સત્ય આવશે નહીં. તેને પાયે અધ્યાત્મને હેય તે તેમાં વ્યાપક સત્યને અવકાશ જરૂર છે.
હિંદ પાસે એને અધ્યાત્મના પાયાવાળે અને રાજય કરતાં જનતાની સર્વોપરિતાવાળે સમાજવાદ છે ખરા; પણ હવે અહીંને અધ્યાત્મ કેવળ વાતે-વિચારણને વિષય રહી ગયું છે. જે તે પ્રમાણે આચારવહેવાર ન આવે તે તેને અર્થ નથી. તેમાં હમણું તે એ સમાજવાદ ઉપર એક તરફથી પૂછવાદની અને બીજી તરફથી સામ્યવાદની; અને સામાન્ય રીતે ભૌતિકવાદની અસર સવિશેષ છે. આ બધા વિચાર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
