________________
સાહસી બનવાનું હતું. પણ એ બધું ભલાઈ ગયું અને બહારની પૂજા થવા લાગી. હનુમાન જેવા વીર થવાના બદલે ડરના સમયે કેવળ હનુમાન-સ્મરણ કરવું એવી જ રીતે રામદેવજી, પાબૂછ, ગોગાજી વગેરે દેવનું પૂજન વીરતાને લીધે થયું. એની પાછળ એવા ઘણુ ધતિ ચાલવા લાગ્યા અને સ્વાર્થ સાધવા માટે ઘણી મનગત આકર્ષક વાતો તેની સાથે વહેતી થઈ.
એ જ સમયે ગુણ-પૂજાનો કાળ પણ શરૂ થયો-લક્ષ્મી, સરસ્વતી, મહા દેવ, ગણેશ, બ્રહ્મા, વિષ્ણુ વગેરે દેવોની ઉપાસના પણ શરૂ થઈ. એમના ગુણે જે સમાજ માટે ઉપયેગી હતા તેનું ચિંતન કરવાના બદલે લોકો સ્થૂળપૂજા સકારણ કરવા લાગ્યા; થોડે પૂજા અને વધારે આશા કરવા લાગ્યા. એજ રીતે પિતરે અને કુળ દેવતાઓની પૂજા શરૂ થઈ. ઘરના પિતર, માતાઓ, કુળદેવીઓ વગેરેની પૂજા લોકે અલગ–અલગ નામે કરવા લાગ્યા. આ બધી ઉપાસના કે પૂજા, ભય અને લોભ ખાતર જ મોટા ભાગે ચાલવા લાગી અને આજે પણ ચાલે છે.
આ પછી ગુરુપૂજા પણ પ્રચલિત થઈ. લોકો ગુરુને પણ દેવ તરીકે પૂજવા લાગ્યા. દતાત્રેય તેમજ બીજા ધર્મગુરુઓ વગેરેની પૂજા ચાલી. આનું વિશેષ વિવેચન ગુરુ-મેહતાના વિષયમાં કરીશું.
પણ, આટલેથી માણસને સંતોષ ન મળે. સ્વાથી લોકોએ પિતાની પેઢી ચલાવવા માટે દેવતાઓના મોટા મોટા મંદિરે બંધાવ્યા. તથા ત્યાં પ્રતિષ્ઠા, પૂજા, ભાગ અને સંગીત ભજન વગેરેના આડંબરે શરૂ થયા. પ્રારંભમાં તે મંદિર બંધાવનારે ભકિતભાવે મંદિર બંધાવ્યું હોઈ શકે પણ આગળ જતાં તે એક કારોબાર કરતી સંસ્થા બની ગઈ અલગ ધર્મો અને દે
હવે અલગ ધર્મોમાં પણ દેવ–પૂજા અને વિચાર કરીએ...
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
