________________
૧૭૪
પ્રાર્થના સાથે ધર્મમય કાર્યક્રમ રાખવા જોઈએ જેથી પ્રાર્થનામાં બળ આવે. પ્રાર્થના ઉપર મૂઢતાનાં જાળાં જેમ ગાંધીજીએ તોડી નાખ્યા હતાં, તેમ તોડીને ખરા મને તે થવી જોઈએ. પ્રાર્થના એવી કરીએ તે!
ગાંધીજીને પ્રાર્થના અંગે અટલ વિશ્વાસ હતો. તેઓ કહેતા : “પ્રાર્થના મારે ધ્રુવ તારે છે. હું એક વખતનું ખાવાનું છોડી શકું, પણ પ્રાર્થના ન છોડી શકું! આત્માને પરમાત્મામાં લીન કરવાનું તે માત્ર સાધન છે. માનવજીવનના પરમોદૃશ્યને પ્રાપ્ત કરવાનું તે અચૂક સાધન છે. ખરા દિલથી અને ધાર્મિક ભાવથી પ્રાર્થના કરતાં તેને મહાન પરિણામો મેળવી શકાય છે !”
પ્રાર્થનાની નિયમિતતા ગાંધીજી માટે શ્વાસ જેમ ગંભીર હતી, એકવાર એવું થયું કે પદયાત્રા કરતી વખતે થાકના કારણે ગાંધીજી સુઈ ગયા. વ્યસ્ત કાર્યક્રમમાં બાપુને આરામ મળે તે માટે કોઈએ તેમને જગાડયા નહીં. મોડી રાતે નીંદર ઊઠતાં, પ્રાર્થના નથી કરી તે
ખ્યાલે તેમનું શરીર દુઃખથી કાંપવા લાગ્યું. કાકા કાલેલકર અને મહાદેવભાઈ સાથે હતા. તેમણે મહાદેવભાઈને જગાડીને પૂછયું : કેમ પ્રાર્થના થઈ કે?”
તેમણે “ના” પાડીઃ કાકાસાહેબે પણ એમ જ કહ્યું કે વધારે શ્રમના થાકથી એમ થયું છે, બાપુ હજી સ્વસ્થ નહોતા થયા. બધાએ પ્રાર્થના કરી ત્યારે જ તેઓ સ્વસ્થ થયા. મહાત્મા ગાંધીજીના નિકટમાં આવનારને એ વાતની સ્પષ્ટ ખબર પડી હતી કે પ્રાર્થના વડે તેઓ શક્તિ-સ્ત્રોત મેળવતા. પ્રાર્થના વડે તેમણે અવ્યક્ત-શક્તિના દર્શન કર્યા અને તેમની શ્રદ્ધા ઉત્તરોત્તર વધતી ગઈ. તે પ્રાર્થનાની અભૂત શક્તિને સામૂહિક સાધના વડે મેળવવી એ આજના યુગે યોગ્ય છે, તેથી મહાન લાભ થાય છે તે ચોક્કસ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
