________________
૧૭૫
મંત્ર-સાધના
પ્રાર્થના પછી બીજી સાધના છે–તે મંત્રસાધના છે. તેમાં મત્રોચ્ચાર કરાય છે. આજે મંત્ર સાધના અંગે ઘણી જ્ઞાતિએ ચાલે છે એટલે તેનું સ્પષ્ટ દર્શન કરી લઈએ. સર્વ પ્રથમ મંત્ર એટલે શું? મંત્રને અર્થ છે –
“મનનાર્ ને ત મંત્ર :” જે મનન વડે રક્ષણ કરે તે મંત્ર છે. એટલે કે આમિક કે આંતરિક અથવા સામાજિક અનિષ્ટથી જે રક્ષણ કરે તે મંત્ર છે.
હવે કો મંત્ર ગણાય છે તે જોઈએ. મંત્રના બે પ્રકાર કહ્યા છે – (૧) અનિષ્ટકર (૨) સ્વપર હિતકર. અનિષ્ટકર મંત્ર વડે બીજાને મારણ, મોહન કે ઉચ્ચાટન દ્વારા કટ અપાય છે. તેથી તેવા મંત્રો ત્યાજ્ય છે. ત્યારે અમૂક મંત્રો પર–હિત કરનાર છે તેથી અવ્યક્ત શકિતમાં શ્રદ્ધા પેદા થાય છે. તે ગ્રાહ્ય હોઈ શકે છે.
વેદિક ધર્મમાં વેદોમાં જે “સ્વસ્તિ મંત્ર છે કે જે વડે આત્મબળ મેળવાય છે તે યોગ્ય છે. બૌદ્ધ ધર્મને “હે મો કયા રંગે કહે,” જેનોને “નમો અરિહંતાણું”, શેનો “ નમે શિવાય”, વૈષ્ણવોને “ઝ નમે ભગવતે વાસુદેવાય”, “શ્રી કૃષ્ણ શરણં મમ”, વગેરે મા આત્મશક્તિ અને શ્રદ્ધા પેદા કરવાનાં મિત્રો છે. પણ તે બધાની સાધના વ્યક્તિગત છે. એવી જ રીતે યંત્ર અને તંત્ર સાધના પણ વ્યક્તિગત અને અંધ વિશ્વાસથી પરિપૂર્ણ છે.
આજના યુગે જે મંત્ર સાધનાથી સામુદાયિક વાતાવરણ તૈયાર થાય. અન્યાયી કે અનિષ્ટકારકનું હૃદય સળવળે વિચારોનું આંદોલન બીજા સુધી પહોંચે તે જ મં ઉપયોગી છે.
મંત્રની પિતાની આગવી શકિત છે તે આજના યુગમાં પણ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
