________________
૧૬૨
જે હતે. એકેન્દ્રિયથી માંડીને પચેન્દ્રિય છે સાથે આત્મીયતા સ્થાપીને કેવળજ્ઞાન મેળવ્યું. પછી સંઘ રચના કરી અને સંધ દ્વારા માનવજાતિ અને માનવજાતિ દ્વારા સમસ્ત પ્રાણીજગત સાથે અભિનતાને રોગ સાધ્યો. તેમણે તૂટેલા અનુબંધા સાંધ્યા, નવા અનુબંધો જોડયા; એ માટે તેઓ સમાજમાં રહ્યા અને પિતાને શ્રમને પણ તેમણે સમાજમાં રહેવાનું કે સમાજ સાથે અનુબંધ રાખવાનું કહ્યું. એ સહજ વિશ્વયોગ છે.
એ વિશ્વયોગ આજે ક્રાંતિપ્રિય સાધુ-સાધ્વી અને લોકસેવકોએ સાધવાને છે. જો કે આમાં શરીર, મન, પ્રાણ બુદ્ધિ, ચિત્ત, ઇયિની શુદ્ધિ અને એકાગ્રતા પણ જોઈશે. તે માટે મહાવ્રતો-અણુવ્રતો અને નીતિ-નિષ્ઠા જોઈશે. યોગના નિયમો પણ જોઈશે, પણ તે કમાણ, પ્રચાર કે આડંબર માટે નહીં; વિયોગ સાધવા માટે.
ધીરે ધીરે વિશ્વયોગ સધાતાં પ્રાણીમાત્રનું વાત્સલ્ય મળશે અને સાચી દષ્ટિ ખીલશે. વૈરાગ્યપૂર્વક અભ્યાસ કરવાથી ચિત્તવૃત્તિનો વ્યકિતગત અને સમાજગત નિરોધ થઈ શકશે. કદાચ આત્મનિરીક્ષણ માટે એકાંતવાસ કરવો પડશે, પણ તેનું ધ્યેય વિશ્વયોગની સાધના માટે જ હશે.
આ વિશ્વગ આજના સંગઠન યુગમાં પરસ્પરના અનુબંધ વડે સાધવાને છે. ક્રાંતિપ્રિય સાધુસંન્યાસીઓ વ્યક્તિથી માંડીને સમષ્ટિ સુધીનો સંગઠને સ્થાપીને યોગ સાધશે. જનસેવકોના સંગઠનોની પ્રેરણાથી લોક-સમાજ સુધીને યોગ સધાશે. જનસંગઠને એ બન્નેની પ્રેરણાથી એક રાષ્ટ્ર સુધીને (જેમાં ગ્રામ, નગર, પ્રાંત, સંપ્રદાય, જ્ઞાતિ, ધર્મ બધાં આવી જાય છે) યોગ સાધશે અને રાજયસંગઠન (કેસ) ભારત વડે વિશ્વ રાજ્ય સંસ્થા સુધીને યોગ સાધશે. એમાં માર્ગદર્શન પ્રેરણા અને પૂર્તિ ઉપલાં ત્રણ સંગઠનનાં હશે.
આ જ વિશ્વયોગની સાધનાનું ચિત્ર છે. એ ચિત્ર ગાંધીજીએ કપ્યું
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
