________________
૧૪૯
ચર્ચા-વિચારણું શ્રી માટલિયાએ આજની ચર્ચાને પ્રારંભ કરતાં કહ્યું “આપણે આસ્તિક્તા–નાસ્તિકતા, અને ઇશ્વરવાદ-નિરીશ્વરવાદ ઉપર સમન્વય દષ્ટિએ વિચારી રહ્યા છીએ. પ્રાકૃત માનવથી આજના વૈજ્ઞાનિક માનવ સુધી માણસે જ્યારે જ્યારે પિતાની બુદ્ધિ અને શક્તિથી વિશાળ દશ્ય કે બાબત જોઈ ત્યાં તે અહોભાવથી નમી ગયો. આકાશ, સૂર્ય, દાવાનળ, નક્ષ, સાગરે, વગેરેમાં તે જેમ-જેમ અનંતતાને અનુભવ કરે છે તેમ-તેમ તેના મગજમાં “કંઈક બીજું છે” એમ આવે છે. આ અનુભવમાંથી હૃદયને અભાવ પેદા થાય છે. તેમાંથી આપ-આપ છેશ્વરવાદ ફલિત થાય છે.
આજની દુનિયામાં સામ્યવાદી વધુમાં વધુ નાસ્તિક ગણાય છે તે છતાં તેઓ આદર્શ માટે પૈસે, કુટુંબ સાધને અને સંયોગને જતા કરે છે. તે બલિદાનનું મૂલ્ય ઓછું નથી. તેમની માન્યતા એ છે કે મન એક રાસાયણિક પ્રક્રિયા છે અને એ રીતે ઉત્ક્રાંતિથી માનવ પેદા થયે છે અને આગળ એ પ્રક્રિયાથી જ વિકસી રહ્યો છે. તે લેકે આદર્શ સિદ્ધ કરવાના સાધન તરીકે પૃથ્વીનાં દ્રવ્યને માને છે કારણકે તેથી સુખ વિશ્વનાં માનવીઓને આપી શકાય. આવા માનવની રચના કરતાં હેમાઈશું તેમની ભાવના છે. આમ દ્રવ્ય અને શહીદી બેતા એમનાં મુખ્ય છે. એ લોકો માને છે કે એતિહાસિક પરિબળો કામ કરેજ છે. દુનિયામાં શહીદીથી સંવેદના જાગે છે અને એ રીતે દુનિયામાં એ ઊગી નીકળે છે. આપણી પરિભાષામાં કહીએ તો તેને “મહાકાલ',
અકાલ” અથવા “કાલપુરૂષ” કહી શકાય. તેઓ માને છે. “બલિદાને કાળને આગળ લાવે છે. માટે બિરાદર ! તું યાતના સહન કર !” આ છે તેમનું તત્વ. આમ જોઈએ તે દ્રવ્યમાં પ્રકૃતિનું તત્વ અને કાળમાં અવ્યકત ઇશ્વરને એમણે પિતાની દષ્ટિએ મા .
ચાર્વા કે દ્રવ્યને ભલે માન્યું, પણ તેનેય યમ-નિયમ વગેરે તે માનવા જ પડયા છે. વેદાંત અને જેનો વચ્ચે તો માત્ર પરિભાષાનો જ ભેદ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
