________________
૧૪
તે એકને સુખ અને એકને દુઃખી શા માટે કરે છે? જો ઇશ્વરને ન્યાયી કહે છે અને કર્મ પ્રમાણે ફળ આપનાર કહો છો; તેમજ ઈશ્વર જ બધાં કર્મ કરાવે છે, એમ કહો છો તો ઇશ્વર શા માટે જીવ પાસે કર્મ કરાવે છે અને તેનું ફળ પમાડે છે? આમ માનીએ તે તે ચોરને ચોરી કરાવી, પછી તેને સજા પમાડે છે. તો તેને ન્યાયી કઈ રીતે માનવ ? તે ઉપરાંત સદાચારી કષ્ટ ભોગવે અને દુરાચારી એશ આરામ કરે એમ શા માટે થાય છે? વળી તે સમાનભાવે બધાને જેનાર છે. તો તેણે જાણી જોઇને દુષ્ટા; શયતાનો વગેરેને શા માટે પેદા કર્યા ? જે તેને માનતા નથી અને ગતમાં અનિષ્ટો વધારે છે. શા માટે તે અનિરોને ચાલવા દે છે ? જે સર્વજ્ઞ છે તે પહેલાંથી જાણીને, દુષ્ટોને શા માટે વારતો નથી? તે કુટસ્ય નિત્ય છે તે સ્થળાંતર કરીને રચના કરવા કઈ રીતે જઈ શકે ?
આ બધા પ્રશ્નોના જવાબ ઇશ્વરક્તવવાદની પાસે નથી. એટલે જૈનદશને અને ગીતાદને તે અંગે વિચાર્યું કે –“ઇશ્વર પ્રાણીઓની સવિશે માનવની શુત્તિઓને જાગૃત કરવામાં, પ્રેરિત કરવામાં અને બળવાન બનાવવા માટે અને માનવના સ્કર્ષ તેમજ ઉન્નતિ માટે પ્રેરણા આપનારૂં અવ્યકત બળ છે. આવા ઈશ્વરના ત્રણ પ્રકારો છે –(૧) મુક્ત ઈશ્વર (૨) સિદ્ધ ઈશ્વર (૩) બદ્ધ ઈશ્વર. મુક્ત ઇશ્વર:
જૈન પરિભાષા પ્રમાણે મુક્ત ઈશ્વર તે છે જેમણે ૪ ધનધાતી કર્મો ક્ષય કર્યા છે. જે રાગદ્વેષથી રહિત છે અને શેષ ચાર કર્મો પણ નજીવો નામ માત્રમાં રાખ્યાં છે. તે સદેહ પુરૂષ વીતરાગ હેય છે. તે સ્વરૂપમાં જે કોઈ આવતા હોય, પછી નામની દૃષ્ટિએ રામ, કૃષ્ણ, જિન, બુદ્ધ, બ્રહ્મા ભલે હોય. તે બધા મુક્ત ઈશ્વર છે. આની કલ્પના રૂપે વૈદિક અવતાર, ઇસાઇઓ મસીહા, મુસ્લિમ પયગંબરને માને છે. આ સગુણ ઈશ્વર કે યકત ઈશ્વર છે કે ઈશ્વરના પ્રતિનિધિ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
