________________
૧૯૭
અસંગ રહીને પરમાત્મા બની શકે છે; તે જગતને કર્તા-હર્તા-ધર્તા નથી. જે પુરુષ પ્રકૃતિ સાથે સંગ કરે એટલે તે કર્તા-ભોકતા-હર્તા પોતે જ કહેવાય.
મીમાંસક દર્શનવાળા પણ ઇશ્વરતત્વને જુદે માનતા નથી. તેઓ વેદવિહિત કર્મને પરિણમે જ શુભાશુભ ફળ મળે છે; એમ માને છે. આને તેઓ અદષ્ટ” કહે છે. તેઓ કમને જ મહાન શક્તિ માનવા લાગ્યા.
વેદાંત દર્શનમાં ઈશ્વરને બ્રહ્મ તરીકે માનવામાં આવ્યું. ત્યાં જે માયોપાધક બ્રહ્મ છે તેને જીવ અને વિદ્યો પાધિક બ્રહ્મને શુદ્ધ-સર્વવ્યાપી ઈશ્વર તરીકે માનવામાં આવ્યું.
ખ્રિસ્તી ધર્મમાં ઈશ્વરની કપના ન્યાયાધીશ કે રાજા જેવી કરવામાં આવી. કર્મ ફળ ભોગવનાર અને ન્યાય આપનાર ઈશ્વર છે. તેને પ્રાર્થના કરવાથી કે અપરાધ સ્વીકાર (આત્મ નિવેદન) કે confess કરવાથી તે મારી આપી દે છે.
ઇસ્લામ ધર્મમાં ઈશ્વરની માન્યતા અનેક દેવ-દેવીઓમાંથી આવી. અરબસ્તાનના લોકો કાબા પત્થર અને અનેક દેવદેવીઓને માનતા હતા. હજરત મુહંમદે તેને બધા પ્રપંચ છડી એક માત્ર ખુદાઅલ્લાહ (ઈશ્વર) ઉપર શ્રદ્ધા રાખવાનું કહ્યું. દુઃખમાં આશ્વાસન આપનાર, પાપની સજા કરનાર અને સ્વર્ગ કે બહિસ્ત અને નરક કે દેજખ આપનાર તે જ છે. એટલે ઈશ્વરને માનવાથી લોકો પાપકર્મથી ડરતા રહે, ઇશ્વર ઉપર શ્રદ્ધા હોય તે પાપકર્મથી અટકે એ પણ ક૯૫ને ત્યાં હતી. તેમણે ઇશ્વર પ્રત્યે શ્રદ્ધા ટકાવવા માટે કુર્બાની કરવાની વાત કરી.
બૌછે અને જેનેએ તેને જીવનના અંતિમ આદર્શરૂપે-પરમાત્મા રૂપે કબૂલ કર્યું. ઈશ્વર છે કે નહીં?
આ પ્રશ્નને માત્ર તક નો લાવવા માગીએ તો કયારેય
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
