________________
૧૨૫
પણ જ્યાં જ્યાં સત્ય જણાય તેને ગ્રહણ કરનાર એ સમ્યકષ્ટિ છે. તેના બદલે અમૂક જ ધર્મ, શાસ્ત્ર કે માન્યતાને નિતાંત સત્ય માનીને ચાલવું; એ મિબાદષ્ટિ છે બ્રાંતદષ્ટિ છે.
સમ્ય દષ્ટિ અને મિયાદષ્ટિ શબ્દ જવામાં જેને અને બૌદ્ધોએ વૈજ્ઞાનિક બુદ્ધિ વાપરી અને “આસ્તિક-નાસ્તિક' શબ્દની એક નવી વ્યાખ્યા આવી. આ ઈશ્વરકત્વ અંગે તેમના મંથનને ઊંડો પ્રભાવ વૈદિક લોકો ઉપર પડશે. જેનું સ્પષ્ટ દર્શન “ગીતા”માં ઠેર ઠેર થાય છે. મતભેદમાં સમભાવને અભાવ અને તેનાં પરિણામે :
પ્રારંભમાં તો જૈન અને બૌદ્ધોએ, વેદધર્મની વિરૂધ્ધમાં આ શબ્દો સમભાવ પૂર્વક વાપર્યા; પણ જૈન અને બૌહોમાં ઘણી વસ્તુઓ સમાન હોવા છતાં સમન્વય ન હતો થયો. પરિણામે આગળ ઉપર બન્નેમાં મતભેદ ઉગ્ર થતો ગયો. એટલે જેને પિતાને જ સમ્યક્દષ્ટિ અને બૌદ્ધો પોતાને જ કેવળ સમદષ્ટિ માનવા લાગ્યા. પરિણામે પરસ્પર એકબીજાને તેમણે “મિયાદષ્ટિ' કહ્યા. સંપ્રદાય અને ઉપસંપ્રદાયમાં કટુતાવૃદ્ધિ:
શબ્દો કઈ સારા નરસા હોતા નથી; પણ તેની પાછળ રહેલ મધુરતા કે કટુતાના આધારે જ તે સારા નરસા થયા. જ્યારે એક શબ્દ પાછળ કેઈજાતની અહતા પોષાય કે તે કઈ તરફ ઘણુ પેદા કરનાર બને છે તો તે આગળ ઉપર અંદર અંદર ફાટફૂટ પેદા કરનારે સિદ્ધ થાય છે. એવું જ જૈને અને બૌદ્ધોનું પરસ્પર માટે તે થયું. પણ સહુથી વધુ કરુણ બીના તો એ થઈ કે એક જ જૈનધર્મને માનનારા અલગ-અલગ સંપ્રદાયે એક-બીજાને મિથ્યાષ્ટિ કહેવા લાગ્યા.
નાનપણથી જ જૈન બાળકોમાં એ સંસ્કારો :ભરવા શરૂ થયા છે. પોતે માને તેમ અરિહંત દેવને દેવ, જેનસાધુને ગુરુ અને જૈનધર્મને ધર્મ માને તે સમ્યફદષ્ટિ અને તે સિવાયના બધા મિથ્યાષ્ટિ છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
