________________
૧૨૪
થયો તે વખતે વેદશાસ્ત્રની પ્રતિષ્ઠા રૂઢ થઇ હતી છતાં પુનર્જન્મવાદી અને અનીશ્વરવાદી એક પક્ષને વેદનું પ્રામાણ્ય પૂર્ણરૂપે સ્વીકાર્યું ન હતું. જ્યારે બીજો મોટો પક્ષ તેને સ્વીકૃતિ આપતે હતે. મનુમહારાજે એટલે જ કહ્યું:
નાસ્તિો વેનિં: ” –જે વેદ નિંદક હોય તે નાસ્તિક. વાત એમ હતી કે ઇશ્વરત્વને ન માનનારા, છતાં વેદને માનનારા સાંખ્ય–મીંમાસક લોકોને સમાવી લેવા માટેનું આ વિધાન રજૂ થયું હતું. તેઓ હવે આસ્તિક ગણવા લાગ્યા, અને હવે કેવળ જૈન અને બૌદ્ધો જેઓ વેદને પ્રમાણ નહતા માનતા તેઓ જ “નાસ્તિકપક્ષમાં રહ્યા. સમ્યકષ્ટિ અને મિથાદષ્ટિ
હવે જેને અને બૌદ્ધોએ વેદવાદી અને ઈશ્વરક્તવ્યવાદી લોકોને પિતાનાથી અલગ ઓળખાવવા માટે આસ્તિક-નાસ્તિકની જેમ સમદષ્ટિ અને મિયાદષ્ટિ શબ્દો વાપર્યા. આ લકે પુનર્જન્મમાં માનવા છતાં ઈશ્વરના જગત-કતત્વને માનતા ન હતા. તેમણે પિતાના ઊંડા ચિંતન-મનનને અંતે જાણ્યું કે “ઈશ્વર એટલે આત્માનું સંપૂર્ણ રવરૂ૫; જેને સંપૂર્ણ કર્મોનો ક્ષય પછી પામી શકાય છે. એવા “સિધાત્માં” દેહરહિત, કમરહિત અને અજન્મા હોઈને સૃષ્ટિના સુજન-વિનાશમાં પડી શકે નહીં. સૃષ્ટિનું નિર્માણ નીતિ અને ધર્મની દષ્ટિએ થાય છે અને ઘડતર સંધ-રચના દ્વારા થાય છે. આ રચનાના ઘડતરમાં દેહ હોવા છતાં દેહાતીત અવસ્થામાં રહેનાર વીતરાગી પુરૂષ જિન બૌદ્ધ કે અવતારને ભલે એક પ્રકારના ઇવર માનીએ; પણ તે એક જ આખા જગતનું નિર્માણ–રચના કે ઘડતર-કરે છે તે ન માની શકાય કે તેના દરે જ જગતના લોકો દેરવાઈ પાપ પુણ્ય આચરે છે; એ યુકિતસંગત નથી.
તે ઉપરાંત તેમણે કહ્યું કે જે સત્ય છે તેને સત્ય માનવું-કેવળ વેદમાં જ સત્ય છે એમ ન માનવું! આગમે, શાસ્ત્રો કે પુરાણો એમાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
