________________
(૨) સપ્રમાણતા –જે નિર્ણય હેય તે પ્રત્યક્ષ પ્રમાણે ઉપરાંત
પણ ન્યાય પુર:સર હેય. (૩) સંભાવ્યતા :–દેશકાળ-પરિસ્થિતિ પ્રમાણે નિર્ણય થો
જોઈએ જેથી તે સભર અને સંમત લાગે. (૪) નિ:સંશયતા :–નિર્ણય કરવામાં આવે તેમાં સદેહ ન થ.
જોઈએ કે પાછળથી સંદેહજનક વાત ન થવી જોઈએ. (૫) નિર્મોહતા:–નિર્ણય કરવામાં કોઈ સ્વત્વમેહ, કાળમોહ
(નવીનતા કે પ્રાચીનતા ) કે કોઈ સ્વાર્થ મેહની વૃત્તિ ન હોવી જોઈએ એવી જ રીતે તે દ્વેષવશ પણ ન થવો જોઈએ.
આ રીતે કોઈ પણ વસ્તુને નિર્ણય કરવાથી શાસ્ત્રમૂઢતા પાંગરતી નથી પણ મારું એજ સાચું” એમ માનીને ચાલવાથી અને “સાચું એ મારું” એને નહીં અનુસરવાથી ઘણું અનિષ્ટ અને અનાચારે પ્રગટવાને ડર રહે છે. શાસ્ત્રમૂહતાનાં કારણે:
અમારા શાસ્ત્રકારો સર્વજ્ઞ હતા,” કે “ અમે પ્રાચીન છીએ માટે અમારાં શાસ્ત્રો સાચાં છે” આવા હઠવાદના કારણે શાસ્ત્રનું વિશ્વહિતપણું બાજુએ રહીને ઝઘડા, વિવાદ, કંકાસ અને મારામારી તેમજ યુદ્ધો પણ આકાર લે છે, તે શાસ્ત્રમૂઢતા છે.
શાસ્ત્રઢતાના નીચેનાં કારણે છે તેને વિગતવાર તપાસીએ –
(૧) સ્વત્વ મેહ: પિતાનાં જ માનેલાં શાસ્ત્રોને સર્વશ્રેષ્ઠ સમજવાનો મોહ એનું પહેલું કારણ છે. મોટાભાગે લોકોને સત્યની પરવાહ હોતી નથી. તેઓ સત્યને નિર્ણય પોતાના મંતવ્ય ઉપરથી કરે છે અને તે મુજબ પોતે માનેલાં શા ઉપર કહેવાતી સચ્ચાઈની છાપ મારે છે. તેથી તેઓ અન્ય શાસ્ત્રોમાં રહેલ સત્યથી વંચિત રહે છે; બીજાને પણ રાખે છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
