________________
૧૮૧
એટલે આવાં મૂલ્યોનું પરિવર્તન કરવા માટે ભગીરથ પ્રયત્ન કરવો પડશે. એ પ્રયત્નોમાં અહિંસક પ્રયત્ન તરીકે આપણું"દેશમાં ઉપવાસ અને આમરણત અનશન અંગે આપણે ત્યાં થોડો વિચાર થયે છે.
ત્રણ અનશન : ગાંધીજીએ આમરણાંત અનશન કરીને આખા સમાજને જાગૃત કરે એટલું જ નહીં, પ્રબળ શક્તિશાળી બ્રિટિશ સલ્તનતને પણ હચમચાવી મૂકી હતી. ગાંધીજીને પાંચ આમરણાંત અનશન થયાં. તેમ આ અનુબંધ વિચારધારામાં મને (સંતબાલને) ત્રણ આમરણાંત અનશન આવી ગયાં છે; એ માટે મારે વિનમ્ર નિવેદન કરવું જોઈએ.
પહેલીવાર ઘાટકોપરમાં ચાતુર્માસ હતું ત્યારે ગામડાનાં એક ખેડૂતે માટે. અંજારમાં એક કિસાનની વાડી કાયદાના કારણે લેવાઈ ગઈ, એ વાડી એનું એક માત્ર ગુજરાનનું સાધન; તેથી તે નિરાધાર થઈ ગયે. મને થયું કે જ્યારે એક સૈનિકની ભરતી કરવામાં આવે છે ત્યારે તેને રોટલાની અને મરણ બાદ કુટુંબના પાલન-પોષણની ખાત્રી આપવામાં આવે છે. તે જે અહિંસક ક્રાંતિને વાહક છે. જે બધાને, એ સિનિકો સુધ્ધાને જીવવા માટેનું સાધન ઉત્પન્ન કરે છે તે ખેડૂતને રોટલે કમાવવાના સાધનની પણ નિશ્ચિંતતા નહીં ? તો એને એ જ જમીન મળે કે બીજી મળે, પણ રોટલાનું સાધન તો જોઈએ ને ? એ માટેની પ્રભુ પ્રાર્થના કરવા અનશન કર્યું. તે પ્રશ્નને સુખદ ઉકેલ આવી ગયે.
બીજી વાર ભાવનગરમાં સંકલ્પ–ભંગ માટે અનશન કરવું પડયું. ખસ મુકામે મારું ચોમાસું હતું. તે વખતે મારી હાજરીમાં ગુજરાતભૂદાન–સમિતિની મીટિંગ મળી, તેમાં ભૂદાન-કવોટાનું નક્કી થયા. સૌરાષ્ટ્રના ભાઈઓની ગેરહાજરીમાં ૫૦ હજાર એકરને કવોટા સૌરાષ્ટ્ર માટે નકકી થયા. વજુભાઈ શાહ વગેરેએ તેને વધાવી લીધે. હું તે વખતે સૌરાષ્ટ્રમાં હતા. કોટા પૂરા થવાને સમય આવી રહ્યો હતે. મને લાગ્યું કે વ્યક્તિગત સંકલ્પ તૂટે તે કદાચ સમજાય પણ સામાજિક લોક-સંકલ્પ ન તૂટ જોઈએ. પૂર્ણ પુરુષાર્થ પછી સંક૯૫ જેટલી.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
