________________
૧૪૪
સંધાઈ જાય અને તેની અસર વિશ્વમાં પહેચાડી શકાય. આ બાબતમાં જરા પણ શંકા નથી.
આપણે જે કોઈ પણ પરદેશનાં સારા ગામડાંની વાત અહીં સાંભળી શકીએ તે ભારતનાં ગામડાંનું સંધાન પણ વિશ્વ સાથે શા માટે ન થઈ શકે. પણ આ સંધાનનું કાર્ય તબક્કા વાર થવું જોઈએ? નદી નદને, નદ અખાતને અને અખાત સમુદ્રને મળે એમ ગામડનું અનુસંધાન કેંગ્રેસ સાથે કોંગ્રેસનું આખા ભારત સાથે અને ભારતનું વિશ્વ સાથે અનુસંધાન થતાં એક ગામડું વિશ્વ સાથે અનુસંધાન સાધી શકે. વિશ્વના અનુસંધાન માટે કોંગ્રેસને જ માધ્યમ :
કોંગ્રેસ માટે લોકોને ઘણું કહેવાનું છે એ સડી ગઈ છે; બગડી ગઈ છે. એ અંગે અનુબંધ વિચાર ધારામાં રાજકીય સંસ્થા સંબંધમાં લંબાણથી ચર્ચા-વિચારણા કરતી વખતે તેનું મહત્વ સમજાવવામાં આવ્યું છે. આજે વિશ્વ સાથે અનુસંધાન કરવું હોય તો બીજી એવી કઈ સંસ્થા છે. જે એ કામ કરી શકે ? કોઈ ધર્મ સંસ્થા પણ એવી નથી કે જે. યૂમાં પ્રભાવ પાડી શકે એટલે જેને કોઈ આદર્શ છે, જેને લોકશાહીની તમન્ના છે વિશ્વહિતની દષ્ટિ છે તેવી કોંગ્રેસજ નજર સામે આવે છે.
એક ચૂંટણી વખતે જયપ્રકાશજી આવેલા. ત્યારે રવિશંકર મહારાજે પૂછેલું કે 'પ્રજાસમાજવાદી પક્ષને સરકાર સોંપી દેવામાં આવે તે તમે ચલાવશે?” તે તેમણે જવાબ આપ્યો : “અમારી પાસે કયાં એટલા બધા માણસો છે?” જે પ્રજા સમાજવાદી પક્ષ પાસે એટલા બધા માણસો નથી. શક્તિ નથી તે જનતા કેવી રીતે તેમના ઉપર વિશ્વાસ મૂકી શકે. ક્રાંતિ કરવી હોય તે તે સત્તા દ્વારા કે જનતા દ્વારા તે નક્કી કરી લેવું જોઈએ. સત્તાઓ દ્વારા થતી ક્રાંતિમાં લોક-પરિવર્તન થતું નથી ત્યારે જન જાગૃતિએ થતી જનતા વડેની ક્રાંતિમાં સુખ શાંતિ અને સમાધાન આવે છે. પણ હવે, કોંગ્રેસ પણ સત્તા દ્વારા ક્રાંતિમાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
