________________
૧૪૩
પગાર ચુકવે છે. એટલે અગાઉ જે પોતાના ગામની ભાવના હતી તે રાજ્યની અંદર જતાં, સરકારી નોકરશાહીમાં બદલાઈ ગઈ છે. આજે ફરી ગામડામાં પ્રારંભની “એક મોટા કુટુંબ” જેવી ભાવના ઊભી કરવી પડશે અને તે એમના નૈતિક સંગઠન વગર નહીં આવે.
આજે લોકો બૂમો પાડે છે કે રાજ્ય આમ કરે છે? રાજ્ય તેમ કરે છે. હિંદની સંસ્કૃતિ ચાલી ગઈ. પણ એ બુમ પાડવાથી શું અર્થ સરવાને છે? કોઈ પણ પ્રશ્નનું મૂળ જેવું જોઈએ. પ્રથથ નદી કયાં જાય ! નદી મળે નદને, નદ મળે અખાતને અને અખાત મળે સમુદ્રને. આમ તબક્કાવાર કામ થવું જોઈએ. તબક્કા ઊભા થવા જોઈએ. એને પહેલો તબકકો ગામડું છે. ત્યાં હજુ પણ સંસ્કૃતિનાં ઊંડા મૂળ પડયાં છે, ત્યાં અતિથિ સત્કાર પડયો છે. દુષણેએ ઊંડા મૂળ નાખ્યાં નથી. શહેરમાં તે બધું રેલાઈ ગયું છે. એટલી હદે ગામડું ગયું નથી. તે તેની બાજી સુધારી લેવી જોઈએ. એ સુધરશે એટલે શહેરી બુદ્ધિશાળી છે. તે તો તરત સુધરી જશે.
ગાંધીજીએ એક ઠેકાણે એ ઉલ્લેખ કર્યો છે કે: “સ્વરાજ્યમાં દિલ્હીનું તંત્ર ખેડુત ચલાવશે. એ રહેશે ગામડાંમાં, હળ ચલાવતાં, ચલાવતાં રાજ્ય ચલાવશે.” એની વ્યાખ્યા એ કરી કે પડિતજી એનાં મંત્રી તરીકે કામ કરશે.
આને અર્થ એમ કરી શકાય કે ઘરમાં બેઠેલી માતા એવા અહિંસક પ્રયોગો કરે કે આંતરખંડીય શસ્ત્રો (કેટ) જેમ ધારેલ નિશાને પહોંચી જાય છે તેમ એનો લાકડી તાર દરેક ઠેકાણે પહોંચી જાય તે દેશમાં અને વિશ્વમાં તેની અસર કરે. ભરવાડ લેકોને ગુજરાતની વાત ખાનદેશમાં પહોંચાડવી હોય તે પિસ્ટના તાર કરતાં તેમને લાકડીઓ તાર જલદી પહોંચી જાય છે. તેનું સંધાન એવું કરેલું હોય છે. એવી જ રીતે ગામડાંનું સંધાન ભારતમાં, અને ભારતનું સંધાન વિશ્વ સાથે એવી રીતે લેવું જોઈએ કે એક માતા, કે એક હળ હાંકતે ખેડૂત તેઓ આવા કોઈ લાકડીયા તાર જેવા સંધાનથી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
